Zespół metaboliczny oraz otyłość brzuszna – jak zapobiegać i leczyć?

Żyjemy w czasach sytości i dobrobytu – jemy dużo, niezdrowo, a przy tym pozostajemy bierni fizycznie. Taki styl życia nie pozostaje obojętny dla naszego organizmu. Cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze czy miażdżyca to tylko niektóre z konsekwencji  zespołu metabolicznego. Cierpi na niego około 26% polskiego społeczeństwa. Główny czynnik ryzyka, czyli otyłość brzuszna, występuje u co drugiej Polki i co trzeciego Polaka. Co gorsze, coraz częściej schorzenie to diagnozowane jest również u małych dzieci. Czym  jest zespół metaboliczny, co go wywołuje i jakie znaczenie w jego profilaktyce odgrywa kwas DHA?

Po raz pierwszy zespół metaboliczny został opisany w 1988 roku przez prof. Geralda Reavena, który dostrzegł wspólne czynniki prowadzące do zaburzeń gospodarki węglowodanowej, lipidowej i nadciśnienia tętniczego powodujących otyłość i insulinooporność (zaburzenie homeostazy glukozy, polegające na zmniejszeniu wrażliwości mięśni, tkanki tłuszczowej, wątroby oraz innych tkanek organizmu na insulinę).

Zespół metaboliczny

Na podstawie definicji stworzonej przez Międzynarodową Federację Diabetologiczną (IDF) zespół metaboliczny stwierdza się, jeśli u badanej osoby występuje otyłość centralna, tzw. brzuszna oraz dwa  z poniższych schorzeń*:

• dyslipidemia – zaburzenie metabolizmu tłuszczu w organizmie, prowadzące do zbyt wysokiego stężenia cholesterolu (poziom trójglicerydów  we krwi > 150 mg/dl);
• cukrzyca typu 2 (poziom glukozy na czczo jest wyższy lub równy 100 mg/dl);
• nadciśnienie tętnicze (ciśnienie tętnicze wyższe lub równe 130/85 mm HG);
• stężenie dobrego cholesterolu (HDL) we krwi – u kobiet < 50mg/dl, u mężczyzn < 40 mg/dl).

Zespół metaboliczny to zbiór czynników znacznie podwyższających ryzyko rozwoju chorób sercowo – naczyniowych, w tym aż dwukrotnie zwiększających zagrożenie zawału serca i udaru mózgu oraz przynajmniej pięciokrotnie – zachorowania na cukrzycę typu 2. Co gorsze, już u ponad 2/3 nastolatków z nadwagą lub otyłością stwierdza się przynajmniej jeden element zespołu metabolicznego, a u prawie 1/3 z nich wszystkie składowe, w tym przede wszystkim nadciśnienie tętnicze czy problemy z tolerancją glukozy – wyjaśnia Agnieszka Pawłowska-Wypych, biotechnolog, Dyrektor ds. Nauki i Rozwoju firmy Sequoia, opracowującej formułę suplementów diety i specjalnego przeznaczenia medycznego, dostosowanych do różnych potrzeb i grup konsumentów.

Wiemy już, czym jest zespół metaboliczny, czas przyjrzeć się czynnikom ryzyka wpływającym na jego powstawanie.

Grupa ryzyka

Zespół metaboliczny najczęściej występuje w krajach wysoko rozwiniętych. W Japonii, dla przykładu, stwierdza się go u około 11% społeczeństwa, natomiast w Stanach Zjednoczonych, aż u 32% populacji. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest przede wszystkim nieprzestrzeganie zdrowiej i prawidłowo zbilansowanej diety oraz bardzo niska aktywność fizyczna.

Dlatego, jeśli cierpisz na:

• otyłość brzuszną I lub II stopnia (I stopień – obwód pasa u mężczyzny wynosi co najmniej 94 cm i 80 cm u kobiety,  II stopień – od 102 cm u mężczyzny i 88 cm u kobiety);
• podwyższone ciśnienie tętnicze (> 130/85);
• podwyższone stężenie trójglicerydów;
• obniżone stężenie cholesterolu frakcji HDL;
• podwyższone stężenie glukozy na czczo

Nie czekaj, zgłoś się natychmiast do lekarza i zacznij zmieniać swoje nawyki żywieniowe!

Musimy pamiętać, że każdy z elementów wchodzących w skład zespołu metabolicznego oddziałuje na siebie. I tak np. otyłość połączona z brakiem aktywności fizycznej może doprowadzić do powstania odporności na insulinę. Insulinooporność z kolei zwiększa stężenie „złego cholesterolu” (LDL) oraz trójglicerydów w surowicy krwi, mogąc w długiej perspektywie przyczynić się do wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, zakrzepów naczyniowych i udaru mózgu. Oporność na insulinę powoduje także zwiększenie stężenia insuliny oraz glukozy w surowicy krwi. Przewlekłe podwyższenie stężenia glukozy może natomiast uszkodzić naczynia krwionośne, nerki i prowadzić do powstania cukrzycy – dodaje Agnieszka Pawłowska – Wypych.

Czynniki wywołujące zespół metaboliczny:

• Siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej;
• Dieta bogata w węglowodany, nasycone kwasy tłuszczowe, uboga w błonnik;
• Czynniki genetyczne.

Zespół metaboliczny to nie tylko otyłość. To przede wszystkim ogromne problemy zdrowotne, które wyniszczają organizm, prowadząc  do coraz poważniejszych konsekwencji m.in. cukrzycy, udaru czy zawału. Dodatkowo nasz styl życia przenosimy na dzieci, kształtując tym samym kolejne, coraz młodsze pokolenie obciążone nadwagą i wszystkimi konsekwencjami związanymi z nią. Z tego względu tak ważna jest profilaktyka oraz edukacja dotycząca prawidłowych zasad żywienia, właściwości poszczególnych składników odżywczych i aktywności fizycznej.

Dlatego przyjrzyjmy się co należy zrobić, aby pomóc sobie i naszym pociechom.

Profilaktyka

Jak podkreślają naukowcy niezmiernie ważnym czynnikiem zapobiegającym wystąpieniu zespołu metabolicznego zarówno u dzieci jak i osób starszych jest odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w wielonienasycone kwasy tłuszczowe Omega-3, a także niedopuszczenie do powstania nadwagi.

I tak osoby szczupłe, lecz pochodzące z rodzin o wysokim ryzyku wystąpienia otyłości powinny stale monitorować indeks masy ciała. Natomiast osoby, u których stwierdzono zbyt wysoki wskaźnik BMI, w pierwszej kolejności muszą zahamować przyrost wagi oraz starać się ją zredukować, wprowadzając zmiany w dotychczasowym stylu życia.

Działania mające na celu zapobiegnięcie wystąpienia zespołu metabolicznego u dzieci i dorosłych***:

• pamiętaj o spożywaniu różnorodnych produktów o zbilansowanej wartości  kalorycznej i odpowiedniej aktywności fizycznej;
• zadbaj aby posiłki przez ciebie przygotowywane były ubogie w  nasycone kwasy tłuszczowe, a bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, a zwłaszcza DHA;
• jedz  warzywa, owoce oraz produkty pełnoziarniste i zbożowe (błonnik);
• ogranicz spożywanie cukru, soli kuchennej i sodu;
• stosuj produkty bogate w wapń, potas i magnez;
• każdego dnia pij minimum 1,5 l wody niskosodowej i niegazowanej;
• pamiętaj, aby niemowlętom i małym dzieciom podawać  kwas DHA, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu malucha.

Badania przeprowadzane na całym świecie wykazują szczególnie korzystny wpływ wielonienasyconych  kwasów Omega-3, a w szczególności kwasu DHA na organizm człowieka. Składniki te nie tylko działają przeciwzakrzepowo czy przeciwzapalnie, ale także obniżają poziom trójglicerydów, działają przeciwmiażdżycowo, a tym samym zmniejszają ryzyko rozwoju chorób sercowo – naczyniowych. Jest to szczególnie ważne w przypadku małych dzieci, którym już od pierwszych dni życia – na początku z mlekiem matki, później poprzez dietę bądź dodatkową suplementację – zaleca się podawanie kwasu DHA – podkreśla Agnieszka Pawłowska – Wypych.

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy Omega-3, w tym kwas DHA***:

• obniża stężenie trójglicerydów i podwyższa „dobry cholesterol” (HDL);
• działa przeciwzakrzepowo;
• działa przeciwzapalnie;
• działa przeciwmiażdżycowo;
• obniża ciśnienie tętnicze.