Ząbkowanie u dziecka – co trzeba wiedzieć i jak postępować?

Wyrzynanie się zębów to długotrwały proces, na który składa się wiele etapów. Pierwsze 20 zawiązków zębów mlecznych wykształca się już w 7. tygodniu życia płodowego, natomiast w 4. miesiącu ciąży ulegają stopniowej mineralizacji. Wyjście pierwszych zębów z dziąseł ma miejsce w okolicach 6. miesiąca życia niemowlaka, co stanowi prawdziwe wyzwanie zarówno dla malucha, jak i rodzica.

Czas ząbkowania

U zdrowych dzieci do ząbkowania zazwyczaj dochodzi terminowo i odbywa się bez większych powikłań. Opóźnione ząbkowanie ma miejsce, gdy pierwszy ząb pojawia się po 12. miesiącu życia. Natomiast w przypadku, gdy zęby nie wyrzynają się do 18. miesiąca życia, konieczne jest skierowanie się do stomatologa i wykonanie zdjęcia rentgenowskiego. Należy pamiętać, że czas ząbkowania nie zawsze jest taki sam i może różnić się u dzieci donoszonych (5.- 10. mies. życia) i wcześniaków (6.- 11. mies. życia) oraz zazwyczaj kończy się do 3. roku życia. Niewątpliwie ząbkowanie jest ściśle związane z rozwojem somatycznym dziecka, który nie jest jednakowy i zależy od osobniczego tempa rozwoju młodego organizmu.

Objawy ząbkowania

Wyrzynanie zębów to fizjologiczny proces, któremu mogą towarzyszyć objawy miejscowe i ogólne. Do miejscowych symptomów ząbkowania należy pojawienie się w okolicy wyrzynającego się zęba obrzęku i zaczerwienienia dziąsła. Zdarzyć się może również, że widoczne jest zasinienie dziąsła, spowodowane przecięciem naczynia krwionośnego przez ostrą krawędź wychodzącego zęba. W tym przypadku zaleca się obserwację, ponieważ istnieje ryzyko wykształcenia się torbieli zęba, której uszkodzenie lub nadkażenie wymaga pilnej interwencji dentysty. Natomiast wśród ogólnych objawów ząbkowania znajdują się: nadpobudliwość nerwowa, wkładanie do ust rąk i twardych przedmiotów, ślinienie się, zaburzenia snu, zmniejszone łaknienie, osutka na skórze. Towarzyszyć mogą również: podwyższona temperatura ciała, biegunka, zaparcia i infekcje układu oddechowego. Zazwyczaj jest to związane z przewlekłym stresem i spadkiem odporności malucha. Dlatego długie utrzymywanie się i narastanie w czasie takich objawów należy skonsultować z lekarzem pierwszego kontaktu.

Jak pomóc dziecku w okresie ząbkowania?

Ulgę w bolesnym ząbkowaniu może przynieść delikatny masaż dziąseł wykonywany przez rodziców. Do tego celu można użyć specjalnych silikonowych nakładek lub jałowej gazy nawiniętej na palec. Innym sposobem jest podawanie dziecku do gryzienia schłodzonych w lodówce (nie zamrożonych!) i zdezynfekowanych specjalnych gryzaków, co umożliwi obkurczenie naczyń krwionośnych i zmniejszenie przekrwienia dziąsła. Dobrym sposobem jest stosowanie miejscowych środków na ząbkowanie, np. w postaci bioadhezyjnego żelu Anaftin Baby. Szybko tworzy on niewidoczną warstwę chroniącą dziąsła przed uczuciem dyskomfortu i bólu, a jego naturalne składniki pomagają zmniejszyć ból i zaczerwienienie zmienionych miejsc.

Środki stosowane miejscowo w celu łagodzenia dolegliwości związanych z wyrzynaniem zębów nie powinny zawierać środków znieczulających (np. lignokainy lub benzokainy). Krótkotrwałe działanie tego typu leków daje możliwości łatwego przedawkowania i w ten sposób stwarza ryzyko poważnych powikłań ogólnych. Obawa przed wystąpieniem objawów niepożądanych uniemożliwia ich częste stosowanie i w konsekwencji nie daje ochrony maluchowi tak często, jak tego potrzebuje. Idealny preparat miejscowy dla najmłodszych powinien być pozbawiony substancji, co do których doniesienia medyczne są niejednoznaczne i dotyczy to również substancji dodatkowych, np. parabenów. Nie powinien zawierać cukrów, bo ich zawartość stwarza ryzyko próchnicy zębów, ani alkoholu. Nie zaleca się też podawania ogólnoustrojowych środków przeciwbólowych lub uspokajających. Za priorytet uważa się systematyczną higienę powierzchni dziąseł i jamy ustnej. Dodatkowo należy mieć na uwadze, aby dziecko nie wkładało do jamy ustnej ostrych lub zanieczyszczonych przedmiotów, co może sprzyjać uszkodzeniu lub zakażeniu błony śluzowej pokrywającej dziąsła.