Zabawy andrzejkowe i wróżby katarzynkowe – Czym się różnią?

Katarzynki dawniej były magiczną nocą wróżb, pieśni, porzekadeł i niezwykłych, tajemniczych zabiegów. Od andrzejek różniły się m.in. tym, że były praktykowane przez młodych kawalerów. Co jeszcze je wyróżniało?

Kiedy obchodzi się katarzynki?

Katarzynki przypadają z nocy 24 na 25 listopada, w wigilię św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Dawniej kawalerowie za pomocą zabaw mogli się dowiedzieć, kiedy znajdą wybrankę swojego serca i jak przyszła partnerka będzie miała na imię. Szukali też sposobów, by zapewnić sobie powodzenie, przechytrzyć los i odkryć różne tajemnice.

Jaka jest geneza święta?

Środek jesieni dla naszych przodków był czasem matrymonialnych wróżb. W listopadzie, po udanych plonach, często niewiele pracowano na polu, a spiżarniane półki uginały się od żywności. Chłodne dni, gdy wieczory zapadały szybko, były więc idealnym czasem na zabawę. Długie jesienne noce doskonale nadawały się na to, by przepowiadać przyszłość, najlepiej tę radosną i związaną ze szczęśliwą miłością. Po oddaniu czci dziadom (Święto Zmarłych), dobrze było zrobić coś dla młodych. Wierzono w łączność z tamtym światem, starano się więc ją wykorzystać, by pomóc pannom i kawalerom, poszukującym drugiej połówki.

Źródła listopadowego wróżenia łączą charakter pogański z tradycją chrześcijańską. Przypuszcza się, że zwyczaj wróżenia kawalerów w katarzynki pochodzi z czasów starożytnych, podobnie jak ich odpowiednik dla kobiet – andrzejki. Na pogańskie wróżby matrymonialne nałożył się kult św. Katarzyny, patronki młodych mężczyzn.

Kim jest patronka święta?

Św. Katarzyna Aleksandryjska według legendy była córką króla Kustosa. Piękna i wykształcona dziewczyna złożyła śluby czystości. Zginęła męczeńską śmiercią, a jej kult był bardzo żywy w średniowieczu. Uważano ją za patronkę cnotliwych kawalerów, którzy pragną poznać odpowiednią pannę i wejść z nią w szczęśliwy związek małżeński. Do dziś to jedna z popularniejszych świętych we wschodnim Kościele.

W wigilię święta Katarzyny Aleksandryjskiej, proszono męczennicę o wstawiennictwo i powodzenie u panien. Przed rozpoczęciem zabaw młodzi mężczyźni wspominali patronkę, by zapewnić sobie pomyślność wróżb.

Zabawy andrzejkowe i wróżby katarzynkowe – różnice

Wiele magicznych zabiegów przypominało zabawy andrzejkowe. Duża część dawnych wróżb, czynionych w wigilię św. Katarzyny, związana była ze snem. Kobieta, która w katarzynki pojawiła się we śnie mężczyzny, miała być przyszłą żoną kawalera. Symbole, które znalazły się w sennym marzeniu były natomiast wskazówką, gdzie szukać przyszłej wybranki (np. droga oznaczała, że kobieta może pochodzić z innej miejscowości, a płot, że ukochana mieszka blisko). Młodzi mężczyźni często kładąc się spać, umieszczali pod poduszką damskie przedmioty, by sprowadzić sen o przyszłej narzeczonej.

Wróżono także z kubków, pod którymi ukrywano różne symboliczne przedmioty. Do różnych zabaw używano również kart, liści, igieł sosny, piór, a nawet sucharów. Zrywano gałązkę wiśni, wstawiano do wody i czekano do Bożego Narodzenia. Jeśli gałązka okryła się kwiatami na Święta, oznaczało, że można się spodziewać w ciągu roku wesela. Kawalerowie przed wszelkimi wróżbami recytowali zaś magiczne wierszyki, które miały zapewnić pomyślność wróżb. Najbardziej popularny tekst brzmiał:

Hej! Kasiu, Katarzynko

Gdzie szukać cię dziewczynko

Wróżby o ciebie zapytam

Czekaj – wkrótce zawitam

Bawmy się więc w Katarzyny

Szukajcie chłopaki dziewczyny

Zapytać więc trzeba wróżby

A nuż potrzebne już drużby.

W dzień katarzynek panowie po kąpieli wycierali się damską sukienką, co miało im zapewnić pomyślność u płci pięknej. Szczęście zapewniano sobie także przez upieczenie pierników (katarzynek), przyprawionych korzennymi przyprawami.

Dlaczego zapomniano o katarzynkach?

Według historyków katarzynki zostały zapomniane, ponieważ nie były atrakcyjne dla kobiet, a to właśnie płeć piękna chętniej uczestniczy w tego typu zabawach. Dziś, jeśli w ogóle są pamiętane, łączy się je po prostu z andrzejkami. Zazwyczaj dawny czas wróżb jest pretekstem do zabaw, w których uczestniczą zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Niewiele pozostało z aury tajemniczości, ale dalej jest to noc radości oraz chwili zapomnienia o codziennych trudach.