Tradycyjne potrawy wielkanocne – żurek, biała kiełbasa, jaja i nie tylko

Wielkanocne śniadanie należy do wyjątkowych w ciągu roku. Tylko tego jednego dnia rozpoczynamy nasz dzień od pożywnych i dość ciężkostrawnych tradycyjnych zup. Potem czas na jajeczne przystawki, pieczyste, a na koniec na obfity mięsny obiad. Dlaczego tradycyjnie na wielkanocne śniadanie przygotowujemy zupy i jakich dań nie może zabraknąć na świątecznym stole?

Tradycyjne wielkanocne zupy – ma być smacznie i obficie

Po okresie 40-dniowego postu przychodzi czas na świętowanie. Wielkanocne śniadanie symbolizuje nowe życie, ale również dostatek i powodzenie. Tradycyjne wielkanocne zupy, czyli żurek i w niektórych rejonach Polski barszcz biały wiodą prym wśród świątecznych potraw. Nie wyobrażamy sobie bez nich Wielkanocy, tak samo jak Bożego Narodzenia bez czerwonego barszczu z uszkami. Żurek jako gęsta i pożywna zupa, którą jada się z dodatkiem jajek i kiełbasy symbolizującej dobrobyt, musi znaleźć się w świątecznym menu.

W zależności od regionu, w którym mieszkamy, na naszym stole postawimy albo żurek ugotowany na bazie warzywnego wywaru, albo barszcz biały przyrządzony na wywarze mięsnym z dodatkiem wędzonki 

Świąteczne zupy nie mogą być przygotowane z torebki. Dlatego za przyrządzanie żurku wielkanocnego i barszczu białego zabierzmy się już kilka dni wcześniej. Zakwas na te tradycyjne potrawy powinien dojrzewać przynajmniej 3-4 dni.

Wielkanocny żurek i barszcz biały – czym się różnią te zupy i jak je dobrze przygotować?

Żur uznawano niegdyś za potrawę postną, ponieważ tradycyjnie przyrządzano go na bazie wywaru warzywnego. Bez dodatku białej kiełbasy, a podany jedynie z jajkiem i ziemniakami mógł stanowić pożywne danie dozwolone do spożycia w trakcie postnych dni. Tradycyjny wielkanocny żurek powstaje z zakwasu żytniego, czyli mąki żytniej połączonej z wodą. Mieszanina dojrzewa przez 4-5 dni i po tym czasie staje się podstawą tradycyjnej wielkanocnej potrawy . Dziś żurek gotuje się najczęściej z dodatkiem mięsnego bulionu lub wędzonki podobnie jak barszcz biały.

Trudno określić skąd dokładnie pochodzi tradycja jedzenia świątecznego żurku. Jedni mówią, że zwyczaj przyszedł do nas z Niemiec, inni twierdzą, że ta tradycyjna zupa zagościła u nas pod wpływem kuchni białoruskiej, czeskiej i słowackiej. Jedno jest pewne. Po przedświątecznym poście i długiej porannej mszy rezurekcyjnej pożywny i rozgrzewający żur był pożywieniem, które można było szybko podać domownikom i gościom. Kiedy wszyscy zaspokajali swój pierwszy głód, można było przygotować pozostałe dania na śniadanie wielkanocne.

Żur jako potrawa wielkanocna jest tradycyjnie podawany z białą kiełbasą, jajkiem i ziemniakami. Ugotowane ziemniaki posypane cebulową zasmażką serwuje się zazwyczaj na talerzu obok. Pożywną i gęstą zupę tradycyjnie wlewa się do specjalnie upieczonego chleba . Czego nie może zabraknąć w żurku? Oprócz żytniego zakwasu podstawę tego dania stanowią przyprawy. Każdy przepis na żurek wielkanocny zawiera ziele angielskie, liście laurowe, czosnek oraz majeranek. Bez tych dodatków zupa nie będzie smakowała tak samo.

Barszcz biały to potrawa bardzo zbliżona do żurku, z tą różnicą, że tradycyjnie przyrządzano go na wywarze mięsnym z dodatkiem wędzonki lub kiełbasy. Do barszczu nie podawano również ziemniaków, a jedzono go raczej z chlebem. Biały barszcz gotujemy na zakwasie pszennym – to też odróżnia go od tradycyjnego wielkanocnego żuru. Do barszczu także podajemy jajko oraz pokrojoną białą kiełbasę (zamiast kiełbasy białej do zupy dodaje się czasami kiełbasę wędzoną).

Biała kiełbasa do żurku i barszczu białego – jak ją dobrze przygotować?

Obróbka cieplna białej kiełbasy nie należy do najłatwiejszych. Delikatny mięsny produkt może szybko popękać, dlatego gotujemy go inaczej niż inne rodzaje kiełbas. Jej obróbka cieplna to bardziej parzenie niż gotowanie . Kiedy otoczka kiełbasy przybierze kolor biały, a mięso w środku jest lekko szarawe, oznacza to, że kiełbasa jest gotowa do jedzenia. Żeby jelito nie popękało, a mięso nie wypłynęło z otoczki, przed gotowaniem nakłuwamy ją widelcem. Kiełbasę gotujemy również w odpowiedniej temperaturze.

Białą kiełbasę tradycyjnie zjadamy z żurkiem lub białym barszczem, ale możemy ją również zapiec w piekarniku z dodatkiem cebulki i czosnku lub przygotować w cieście francuskim.

Regionalne zupy wielkanocne, czyli co jeszcze zamiast żurku

Choć żurek i biały barszcz królują w świątecznym menu większości polskich miast, znajdziemy regiony, gdzie jada się zupełnie inne zupy. Na Podhalu tradycyjną zupą wielkanocną jest święcelina (dokładnie „świncelina”), czyli zupa przygotowana na bazie produktów z poświęconego wielkanocnego koszyczka. Wszystkie składniki oprócz wędliny drobno się kroi, a następnie dodaje do nich kwaśne mleko i chrzan. Zupa musi się „przegryźć” zanim trafi na stół.

Dla Małopolski charakterystyczna jest chrzanówka (nazywana też krzonówką) z dodatkiem kawałków mięs i wędlin z wielkanocnego koszyczka oraz jajek na twardo i jarzyn. Do zupy ściera się chrzan, dodaje do niej serwatkę, a następnie zjada się ją z chlebem.

Dania wielkanocne, czyli co jeszcze podamy na wielkanocne śniadanie

Wielkanoc oznacza obfitość i świętowanie po okresie długo trwającego postu. W Wielką Niedzielę nie odmawiamy sobie niczego, a nasze stoły uginają się pod ciężarem mięsnych potraw. Choć w większości regionów Polski w menu przeważają pieczenie, mięsne rolady, pyszne wędliny i kiełbasy, na kulinarnej mapie znajdziemy też miejsca, gdzie jada się dania kojarzące się z postem. W małych miejscowościach, szczególnie tych położonych w rejonie Wielkich Jezior nadal na wielkanocne śniadanie serwuje się ryby. Liny, sandacze czy okonie przygotowuje się głównie w octowych zalewach i w takiej formie podaje na stół. Świątecznym hitem jest również faszerowany szczupak.

Na Kaszubach na wielkanocne śniadanie jada się tradycyjną jajecznicę na boczku, czyli prażnicę. Niegdyś podawano ją na stół bezpośrednio w patelni, z której wszyscy domownicy jedli wspólnie. Dziś jajecznicę nakłada się każdemu na osobny talerz.

Czym byłaby Wielkanoc bez dań jajecznych? Pamiętają o nich szczególnie mieszkańcy Krakowa, którzy zjadają ich w święta dużo i kolorowo. Jaja, które podają na wielkanocnym stole, są naturalnie barwione w warzywnych wywarach.

Wbrew tradycji, czyli jakie dania z kuchni świata możemy przygotować na Wielkanoc

Choć uwielbiamy nasze tradycyjne wielkanocne dania i chętnie zjadamy żurek czy biały barszcz, możemy w tym roku urozmaicić nasze świąteczne menu i przygotować jedną z potraw kuchni świata. Nigdzie indziej nie jada się takich obfitych i tradycyjnych świątecznych śniadań jak w Polsce. Jednak i w innych krajach powstały zwyczaje związane z Wielkanocą, które kultywuje się od lat.

We Włoszech jada się barani rosół z pierożkami z warzywnym lub mięsnym nadzieniem lub wegetariańską zupę minestrone podaną z makaronem. Hiszpanie na Wielką Niedzielę przygotowują potrawkę z ciecierzycy, szpinaku, suszonego dorsza, wędzonej szynki i bekonu, czyli potaje de garbanzos. Żeby wielkanocnej tradycji stało się zadość, sycącą zupę podaje się z gotowanymi na twardo jajkami oraz grzankami.

U Bułgarów świąteczna niedziela zaczyna się chłodnikiem przyrządzonym z jogurtu uzupełnionego zielonym ogórkiem, czosnkiem i koperkiem. Tarator to danie serwowane w bułgarskiej kuchni przez cały rok. Jednak podobnie jak polski żurek jest obowiązkową pozycją wielkanocnego menu.

Po długim poście nasze ciało może nie być przygotowane do jedzenia ciężkostrawnych potraw, dlatego Szwajcarzy przyrządzają zupę pomagającą przy kłopotach żołądkowych. Lekka strawa na bazie palonej mąki zawiera tylko cebulę, liść laurowy, odrobinę pieprzu i soli. Trudno porównać to danie do obfitego i gęstego polskiego żuru czy białego barszczu.

Alternatywne sposoby na jajka, czyli jak przygotować je mniej tradycyjnie?

Przyjęło się, że świąteczne jaja faszerujemy nadzieniem na bazie majonezu i podajemy je z chrzanem lub sosem chrzanowym. Żeby urozmaicić wielkanocne mięsne potrawy, jako farsz do jajek możemy wykorzystać kawior z jesiotra lub pastę z wędzonego łososia czy makreli. Rybę mielimy z ugotowanym na twardo żółtkiem i łączymy z delikatnym serkiem śmietankowym i drobno pokrojonym szczypiorkiem.

Z jajek możemy przygotować nietradycyjne muffiny. Foremki do babeczek wykładamy kawałkami boczku lub liśćmi szpinaku (wersja dla tych, którzy w święta pragną więcej zieleniny), a jajka wyrabiamy z dodatkiem mąki, pokrojonej papryki i startym serem. Masa powinna mieć konsystencję gęstej śmietany. Całość przelewamy do foremek i zapiekamy w piekarniku do suchego patyczka.

Możemy również przygotować babeczki z kruchego ciasta i przyrządzić w nich sadzone jajka. Całość zapiekamy w piekarniku, a przed podaniem jajka posypujemy świeżym szczypiorkiem.

Tradycyjne polskie święta nie mogą obyć się też bez pysznych mazurków, słodkich babek i przepysznych serników z dodatkiem kandyzowanych lub świeżych owoców.

Źródła:

– http://thefad.pl/aktualnosci/tradycyjne-potrawy-wielkanocne-czyli-czego-nie-moze-zbraknac-na-naszych-swiatecznych-stolach/

– https://kuchnia.wp.pl/wielkanocne-zupy-z-calego-swiata-czyli-nie-tylko-tradycyjny-zurek-6236163296815233a

– https://www.rmf24.pl/raporty/raport-swieta/najnowsze-fakty/news-wielkanocne-sniadania-w-polsce,nId,1412931

– http://beszamel.se.pl/dookola-stolu/Wielkanocne-zwyczaje-i-potrawy-w-roznych-regionach-polski,11607/