Stwierdzenie nieważności małżeństwa – czyli jak przeprowadzić rozwód kościelny

Polacy coraz chętniej starają się o tzw. „rozwód kościelny”  – coraz więcej osób składa wnioski o stwierdzenie nieważności małżeństwa (tak poprawnie nazywa się „rozwód kościelny”). Jednocześnie rośnie także skuteczność takich pozwów – dwie trzecie wniosków kończy się rozwodem. O tym jak skutecznie przeprowadzić „rozwód kościelny” rozmawiamy z Michałem Poczmańskim z Kancelarii Kanonicznej*.

Co to jest właściwie rozwód kościelny?

Po pierwsze prawidłową nazwą jest stwierdzenie nieważności małżeństwa, a nie rozwód kościelny. Choć wiele osób używa tej nazwy nieświadomie, albo jak skrót myślowy. Różnica jest w istocie całej tej prawnej instytucji. Stwierdzenie nieważności małżeństwa polega na tym, że Trybunał Kościelny po przeprowadzeniu procesu orzeka, że z określonych powodów małżeństwo zostało zawarte niezgodnie z prawem kanonicznym. Jest to najistotniejsze, jeśli chodzi o taką prostą definicję.

Czy można mieć jeszcze jeden ślub po rozwodzie kościelnym?

Zasadniczo tak, ale dopiero po przeprowadzeniu drugiej instancji, która „sprawdzi” wyrok tej pierwszej i też orzeknie, że małżeństwo nie zostało ważnie zawarte. Dopiero wtedy można jeszcze raz przyjąć sakrament małżeństwa.

Do jakiego księdza trzeba się zgłosić, aby przeprowadzić stwierdzenie nieważności małżeństwa?

Przede wszystkim nie musi być to ksiądz. Może być to osoba świecka, ale taka która ma wykształcenie kanonistyczne. Wykształcenie takie można uzyskać np. na KULu lub na UKSW w Warszawie, czyli dawnym ATK, gdzie właśnie ja skończyłem studia prawa kanonicznego. Jest sporo osób ogłaszających się w Internecie, które nie dysponują taką wiedzą, stąd uwaga do Państwa Czytelników, żeby sprawdzały takiej firmy.

Jaka jest procedura rozpoczęcia sprawy rozwodu kościelnego?

Jeśli zgłasza się do mnie osoba pytająca o stwierdzenie nieważności małżeństwa to na początku proszę o wypełnienie formularza, który pozwala wstępnie zorientować się w całej sprawie. Nie jest on trudny, proszę o opisanie momentu poznania się, samego małżeństwa, a także powodów rozstania. Potem, dzięki temu mam wstępne informacje na temat podstawy prawnej, jaka ma miejsce w danym przypadku. Kolejny krok to kontakt ze świadkami, małżonkiem. Jest to o tyle istotne, że muszę poznać całą sprawę możliwie obiektywnie, aby być pewien podstawy prawnej. Rozmowa z kilkoma osobami pozwala zdobyć mi pogląd na daną sprawę od różnych stron.

Jak długo trwa rozwód kościelny?

Nie, jeśli Klient spranie kontaktuje się ze mną to zwykle zajmuje to ok.4-5dni.  Zwykle kontaktuje się poprzez maila lub skype`a, osobiste spotkania to raczej rzadkość, a jeśli w ogóle to jedynie na Mazowszu. Dzięki temu możemy skutecznie pomagać ludziom w zasadzie na całym świecie, choć do tej pory pracowaliśmy z Klientami z Anglii, Norwegii i Niemiec.

Jak działa adwokat ds rozwodów kościelnych?

Jeśli stwierdzam, że istnieje podstawa prawna do przeprowadzenia procesu wtedy na zlecenie Klienta sporządzam skargę powodową, która rozpoczyna cały proces. Zostaje ona wysłana do właściwego Trybunału kościelnego, który dalej prowadzi sprawę.

Jaka jest podstawa prawna rozwodów kościelnych?

Niezwykle. Bez przewidzianej przez prawo kanoniczne podstawy prawnej nie można przeprowadzić z powodzeniem takiego postepowania. Stwierdzenie nieważności różni się tym od rozwodu cywilnego, że nie jest dostępne dla każdego małżeństwa, jest to dosyć wyjątkowa instytucja prawna, która może być przewidziana tylko w określonych przypadkach.

Możemy powiedzieć o 3 głównych grupach:

1. Niezachowanie przepisanej prawem kanonicznym formy zawarcia małżeństwa;
2. Przeszkody tzw. zrywające:
3. Wady zgody małżeńskiej:

Pierwsza jest w Polsce stosunkowo rzadko spotykana, podobnie jest z przeszkodami, chociaż tu jest więcej spraw opartych o takie przesłanki. Najwięcej jest jednak spraw związanych z wadami zgody małżeńskiej.

Jakie są koszty rozwodów kościelnych?

Koszty trzeba podzielić na dwie grupy: koszty sądowe i koszty związane z honorarium naszej Poradni. Pierwsze zależą od diecezji, gdzie jest prowadzona cała sprawa, średnio jest to ok.1000zł. W wyjątkowych przypadkach można zwrócić się do Trybunału o zmniejszenie lub umorzenie tej sumy ze względu, np. na trudną sytuację materialną. Jeśli chodzi o honoraria prawników to rynek jest bardzo zróżnicowany. Jeśli chodzi o naszą Poradnię to cały wywiad wstępny zwykle jest darmowy . Klient nie musi płacić za to, aby zbadać, czy jest podstawa prawna w jego przypadku. Natomiast koszt sporządzenia skargi to w zależności o złożoności sprawy koszt kilkuset złotych. Zwykle, nawet przy trudniejszych sprawach koszty nie dochodzą do 1000-1500zł. Jednakże zdając sobie sprawę z tego, że takie kwoty są dość spore bardzo często wychodzimy naprzeciw naszym Klientom umożliwiając im płatności w 2-3 ratach.

Jak długo trwa proces rozwodu kościelnego?

Bardzo ciężko jest to w tej chwili stwierdzić. Zdarzają się przypadki w najbardziej obleganych diecezjach, że sprawa trwa kilka lat. Natomiast można powiedzieć, że średnio sprawa w pierwszej instancji trwa ok. 2 lat. Ale co do tego nie ma zasady. Wiele też zależy od samych stron, bo jeśli działają one sprawnie, bez ociągania się, wykonują wszelkie czynności w terminie, wtedy sam proces jest dużo krótszy. Kanon 1943 mówi: „Sędziowie i trybunały winni się troszczyć, by jak najszybciej, z zachowaniem sprawiedliwości, zakończyć wszystkie sprawy tak, by w trybunale pierwszej instancji nie przeciągały się powyżej roku, zaś w trybunale drugiej instancji powyżej sześciu miesięcy”. Niestety terminy nie zawsze mogą być zachowane, gdyż często po prostu jest za mało osób do prowadzenia zwiększającej się ilości spraw.

*  Michał Poczmański: prawnik-kanonista, ukończył studia na Wydziale Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Obecnie prowadzi Kancelarii Kanonicznej, która zajmuje się doradztwem w zakresie prawa kanonicznego, przede wszystkim w zakresie procesów małżeńskich. 

Kiedy czas na rozwód ? Jak rozpoznać, czy nadeszła ta chwila ?