Stop cholesterolwi! Dieta, która leczy

Jednym z podstawowych czynników rozwoju chorób układu krążenia są złe nawyki żywieniowe. Ten problem dotyczy ok. 70 proc. dorosłych Polaków, z czego wśród nich 90 proc. ma podwyższone stężenie cholesterolu we krwi. Rozwojowi hiperlipidemii można zapobiec między innymi przestrzegając zasad zdrowego żywienia.

fot. freepik

Hiperlipidemia to zespół zaburzeń metabolicznych, które objawiają się podwyższonym stężeniem cholesterolu i trójglicerydów. Oprócz diety bogatej w tłuszcze, do czynników sprzyjających rozwojowi tej choroby należy także brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia, otyłość oraz skłonności genetyczne.

Przyczyny zaburzeń

Lipidy to tłuszcze będące najbardziej energetycznym składnikiem naszej diety. Są one niezbędne do tworzenia rozlicznych hormonów i przyswajania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K). Na ich stężenie we krwi mają wpływ czynniki, takie jak nadmierne spożycie węglowodanów oraz nieodpowiednia ilość i rodzaj tłuszczów zawartych w pożywieniu. Zaburzenie gospodarki lipidowej najczęściej objawia się podwyższonym stężeniem cholesterolu i trójglicerydów. Trójglicerydy obok cholesterolu stanowią materiał energetyczny dla organizmu oraz są niezależnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Ich nadmiar zwiększa również krzepliwość krwi oraz prowadzi do stłuszczenia wątroby. Cholesterol całkowity stanowią frakcje cholesterolu HDL (tzw. „dobry cholesterol”) i frakcja LDL (tzw. „zły cholesterol”). Frakcja HDL cholesterolu przenosi jego nadmiar z komórek do wątroby, gdzie podlega przemianom w kwasy żółciowe, po czym jest wydzielany z żółcią do jelit. Duże stężenie tej frakcji zmniejsza ryzyko chorób układu krążenia. Z kolei „zły” cholesterol jest przenoszony z wątroby do komórek. Jego nadwyżka odkłada się w błonie wewnętrznej ścian tętnic, co prowadzi do powstania blaszki miażdżycowej, a w konsekwencji jest przyczyną chorób sercowo-naczyniowych.

– Najczęstszą przyczyną zwiększonego stężenia frakcji LDL cholesterolu jest spożywanie zbyt dużej ilości pokarmów zawierających kwasy tłuszczowe nasycone, które są głównym składnikiem tłuszczu zwierzęcego, oleju palmowego i kokosowego – mówi dr n. med. Hanna Stankowiak-Kulpa z poznańskiego szpitala Med Polonia. – Dodatkowo, tłuszcze nasycone prowadzą do nadkrzepliwości krwi, co wraz z obecnością zmian miażdżycowych w tętnicach może spowodować zawał serca lub udar mózgu. Kwasy tłuszczowe nasycone nie powinny stanowić więcej niż 10 proc. ogółu energii – dodaje. Taki wynik można uzyskać unikając pełnotłustych produktów, takich jak masło, sery żółte i topione, wieprzowina, smalec, podroby. Rośliny nie zawierają cholesterolu. Znajduje się on tylko w pokarmach pochodzenia zwierzęcego. Z kolei trójglicerydy znajdują się zarówno w pokarmach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego.Wysoki poziom cholesterolu jest szczególnie groźny dla osób borykających się z nadwagą, palących papierosy i nadużywających alkohol.

Zmiany są konieczne

Hiperlipidemiia najczęściej wymaga zarówno leczenia farmakologicznego, jak i radykalnych zmian w sposobie odżywiania i trybie życia. – Leczenie tego schorzenia odgrywa znaczącą rolę w profilaktyce i leczeniu miażdżycy. Stężenie cholesterolu całkowitego nie powinno przekraczać 190 mg%, cholesterolu LDL nie powinno przekraczać 115 mg/dl, trójglicerydów 150 mg/dl, a stężenie HDL powinno być wyższe niż 40 mg/dl u mężczyzn i wyższe niż 50 mg/dl u kobiet – mówi dr n. med. Hanna Stankowiak-Kulpa z poznańskiego szpitala Med Polonia.

Dieta w terapii zaburzeń lipidowych powinna być opracowana przez dietetyka. Zaleca się, aby plan żywieniowy dla pacjentów z zaburzeniami lipidowymi opierał się na założeniach diety śródziemnomorskiej lub jej odmiany – diety DASH (dietary approach to stop hypertension). Sugeruje się także spożywanie ciemnego pieczywa, gruboziarnistej kaszy, płatków owsianych, ryb, a także stanoli i steroli roślinnych, które są obecne w ziarnach sezamu lub pestkach słonecznika. Korzystne będzie spożywanie margaryn miękkich wzbogaconych w stanole i sterole roślinne, a także ograniczenie spożycia napojów słodzonych, słodyczy i ciast (zawierają kwasy tłuszczowe trans), dużych ilości produktów pochodzenia zwierzęcego oraz soli. Szczególny nacisk należy kłaść na zwiększanie aktywności fizycznej, zwłaszcza o typie wytrzymałościowym (pływanie, jazda na rowerze, jogging), gdyż poprawia ona wydolność fizyczną, sprzyja redukcji masy ciała i utrzymaniu prawidłowej wagi.