Redakcja, 10 listopada 2023

Słoniowacizna – przyczyny, objawy, leczenie

Spis treści:

Słoniowacizna, czyli obrzęk limfatyczny tkanek, głównie tkanki podskórnej, powstaje w wyniku zastoju chłonki spowodowanego wadą wrodzoną lub nabytym uszkodzeniem układu chłonnego1. Jeśli obrzęk utrzymuje się przez długi czas, dochodzi do deformacji części ciała i powstania odczynowych zmian skórnych2. Słoniowacizna to nie tylko defekt wizualny, ale poważny problem zdrowotny, którego nie powinno się lekceważyć. Jak rozpoznać słoniowatość? Co na obrzęk tkanek najlepiej się sprawdzi? Odpowiadamy!

Słoniowacizna – przyczyny, objawy, leczenie

Słoniowacizna, czyli obrzęk limfatyczny – czym jest?

Słoniowacizna (elefantiaza) to ostatni stopień obrzęku limfatycznego wywołanego zastojem limfy (płynu limfatycznego, chłonki). Zastój chłonki odpowiada za rozwój przewlekłego procesu zapalnego o różnym nasileniu z towarzyszącym przerostem skóry i tkanki podskórnej. Jest to najczęstsze zaburzenie układu limfatycznego, zwanego też układem chłonnym, które zwykle dotyczy kończyn dolnych, rzadziej wyższych partii ciała1,2.

W przebiegu słoniowacizny powstaje niebolesny obrzęk o ciastowatym charakterze. Jeśli utrzymuje się przez długi czas, następuje deformacja wybranych części ciała, destrukcja naczyń limfatycznych, włóknienie i powstają odczynowe zmiany skórne1,2.

Słoniowacizna – przyczyny

Różne są przyczyny zastoju limfy. Dochodzi do niego wskutek wad wrodzonych lub uszkodzenia bądź zaczopowana pni chłonnych, odprowadzających limfę. Przewlekłe obrzęki limfatyczne można podzielić na przewlekłe i wtórne1.

Obrzęk limfatyczny pierwotny

Przyczyną obrzęków pierwotnych są zmiany w naczyniach i/lub węzłach chłonnych. Powstają głównie u osób, u których nieprawidłowo wykształciły się naczynia limfatyczne bądź uległy one zamknięciu. Pierwotny obrzęk limfatyczny może występować w przebiegu rzadkich chorób genetycznych, takich jak np. wrodzony obrzęk limfatyczny typu I lub II1,2.

Obrzęk limfatyczny wtórny

Obrzęki wtórne są konsekwencją uszkodzenia prawidłowo funkcjonującego wcześniej układu chłonnego w przebiegu innych chorób. Przyczyną może być np. ostre zapalenie naczyń limfatycznych. Choroba ta ma bakteryjne podłoże.

Pozostałe przyczyny wtórnego obrzęku limfatycznego to m.in.1,2:

  • filarioza,
  • reumatoidalne zapalenie stawów,
  • niektóre nowotwory,
  • efekt uboczny operacji lub radioterapii.

Słoniowacizna – objawy

Obrzęk skóry i tkanki podskórnej rozwija się stopniowo. Najczęstszymi objawami słoniowacizny są2:

  • powiększony obwód kończyn,
  • niebolesny obrzęk o ciastowatym charakterze (później może twardnieć),
  • opuchlizna nóg,
  • zniekształcenie kończyn,
  • uczucie ciężkości,
  • kwadratowe palce.

Jak wygląda leczenie słoniowatości nóg? Zalecane terapie

Podstawą walki ze słoniowatością jest leczenie chorób współistniejących, zależne od przyczyny. Do momentu, gdy w obrębie obrzęku nie wystąpi włóknienie, stosuje się kompresjoterapię. Na kończynę można zakładać bandaż lub nosić specjalną odzież uciskową – dopasowane pończochy lub rajstopy2. Poprawę może przynieść także manualny masaż limfatyczny, który przyspiesza odprowadzanie chłonki i ułatwia jej przepływ przez węzły chłonne3.

W przypadku stanów zapalnych naczyń chłonnych w ciężkim przebiegu choroby stosuje się leki zmniejszające obrzęk, np. kortykosteroidy i doustne retinoidy. W razie stale powiększającego się obrzęku skóry i braku reakcji na zastosowane leczenie konieczne może stać się zastosowanie bardziej inwazyjnych metod, np. przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Na dalszym etapie choroby ważna jest profilaktyka wtórnych zakażeń (wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych)2.

Czy da się raz na zawsze pozbyć słoniowacizny?

Na koniec warto dodać, że pierwotnego obrzęku limfatycznego nie da się wyleczyć, można jedynie łagodzić jego objawy. Pełne wyleczenie jest możliwe jedynie w przypadku niektórych postaci wtórnego obrzęku limfatycznego, po wyeliminowaniu przyczyn choroby2.

Bibliografia:

  1. Szuba, Leśniak W., Obrzęk limfatyczny (chłonny), Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2019 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.37 (dostęp: 2022.09.29.)).
  2. Kocińska K., Choroby układu naczyń limfatycznych, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/73423,choroby-ukladu-naczyn-limfatycznych (dostęp: 2022.09.29.)).
  3. Piotrowicz R., Ciecierski M., Jawień A., Obrzęki limfatyczne – leczenie, Przewodnik Lekarza, 7/2000 vol 3.

Oceń ten artykuł:

1 gwiazdka2 gwiazdki3 gwiazdki4 gwiazdki5 gwiazdek (26 głosów, średnia: 4,85 z 5)
zapisuję głos...