Cicha złodziejka kości – czy osteoporoza to problem, który mnie dotyczy?

Osteoporoza została uznana przez Światową Organizację Zdrowia za chorobę cywilizacyjną.(1) W Polsce problem ten dotyczy blisko 2 mln pacjentów po 50 roku życia, z pośród których aż 168 000 doświadczyło złamania osteoporotycznego w ciągu roku.(2) Jednocześnie, aż 92% kobiet po 40 roku życia, które ta choroba dotyka najczęściej, ignoruje problem i twierdzi, że osteoporoza ich nie dotyczy, mimo tego, że nigdy wcześniej nie badały się w tym kierunku.(3) Światowy Dzień Osteoporozy to dobra okazja, aby przypomnieć jak rozpoznać objawy i na co zwrócić szczególną uwagę w konfrontacji z tą chorobą.

Kto jest zagrożony?

Osteoporoza to choroba szkieletu charakteryzująca się zwiększonym ryzykiem złamań kości w następstwie zmniejszenia jej odporności mechanicznej.(4) Na skutek zmniejszającej się masy kości i uszkodzeń ich mikroarchitektury zwiększa się ryzyko złamań(5), z których najczęstsze są złamania kręgów, nadgarstka oraz kości udowej (w tym głównie bliższego końca kości udowej)(6).  Rozwojowi osteoporozy sprzyja wiele czynników ryzyka, z których najważniejsze, wyłonione przez Światową Organizację Zdrowia na podstawie wyników badań populacyjnych to wiek, wątła budowa i niska masa ciała, osteoporoza zdiagnozowana u matki, uprzednio przebyte złamanie po niskim urazie (upadek) po 40 roku życia, niska masa kostna, menopauza lub długotrwały brak miesiączki (ponad 6 miesięcy), długotrwałą terapię kortykosteroidami, czynniki środowiskowe (niska podaż wapnia, niedobory witaminy D, nieruchliwy tryb życia, palenie tytoniu, alkoholizm, nadmierne spożywanie kawy, niedożywienie), zaburzenia widzenia i równowagi ze skłonnością do częstych upadków i choroby, które predysponują do rozwoju osteoporozy wtórnej.(7)

Cichy złodziej kości to także problem społeczny

Osteoporoza to choroba wyniszczająca i postępująca, która wśród przyczyn zgonów zajmuje trzecie miejsce, po chorobach układu krążenia i nowotworach.(8) Ponad połowa pacjentów, którzy przeżyją złamanie osteoporotyczne doświadcza pogorszenia jakości życia, a jedna trzecia z nich nigdy nie powraca do pełnej samodzielności i musi pozostawać pod opieką, co podnosi koszty leczenia.(9) Pacjenci cierpią zarówno fizycznie
z powodu bólu, jak i psychicznie, ze względu na ograniczenie ruchowe.

Profilaktyka – szansa na zdrowe kości

Wiele kobiet pomimo realnego zagrożenia osteoporozą ignoruje problem. 80% kobiet w wieku 40+ nigdy nie badało kości.(10) Osteoporoza jest postrzegana przez kobiety jako choroba groźna dla ich mam czy babć, ale nie dla nich samych. Świadomość społeczna problemu jest niska i powoduje, że profilaktyka, np. w postaci odpowiedniego uzupełniania niedoborów wapnia jest na niskim poziomie – tylko 25% kobiet w wieku 40+ przyjmuje preparaty z wapniem.(11) Tymczasem aż 3/4 dorosłych Polaków ma niedobory wapnia, a 77% kobiet po 50 roku życia ma osteopenię lub osteoporozę. (12) Szacunki mówią także o tym, że około 40% kobiet i 13-22% mężczyzn 50-letnich, dozna co najmniej jednego złamania osteoporotycznego do końca życia.(13) Chcąc zmniejszyć ryzyko wystąpienia osteoporozy warto postawić na działania zapobiegawcze. Podstawą profilaktyki i niezbędnym elementem leczenia powinno być uzupełnianie niedoborów wapnia, przy właściwej podaży witaminy D.(14) Ważne jest także zachowanie aktywności fizycznej oraz zapobieganie upadkom.(15)  Za działanie profilaktyczne można uznać także identyfikację czynników ryzyka oraz wczesne (przed złamaniem) rozpoznanie problemu i wdrożenie odpowiedniego postępowania leczniczego.(16) Pomocne w diagnozie może być badanie densytometryczne, mierzące gęstość kości.

Komentarz eksperta:

Reumatolog, dr n.med. Maria Rell – Bakalarska

Osteoporoza to choroba przewlekła, która często rozwija się bezobjawowo, „okradając” w tym czasie szkielet z zasobów wapnia. Dlatego też nazywana jest cichym złodziejem kości. Niestety rozpoznanie stawiane jest zbyt późno gdy proces jest już zaawansowany, Nawet pierwsze złamanie (złamanie niskoenergetyczne czyli bez urazu, najczęściej
w wyniku zwykłego potknięcia się) nie zawsze kojarzone jest z jego prawdziwą przyczyną czyli osteoporozą. Dlatego tak istotna jest profilaktyka i przeciwdziałanie niedoborom wapnia, szczególnie wśród osób, które znajdują się w grupach zagrożenia wystąpieniem osteoporozy. Podstawowym elementem postępowania profilaktycznego jest wprowadzana jak najwcześniej zdrowa, urozmaicona dieta. Często jednak nie stosujemy się do jej zasad i nie dostarczamy z pożywieniem odpowiedniej ilości wapnia. Przeszkodą może być także postępujące z wiekiem utrudnione przyswajanie wapnia. Uzupełnianie niedoborów wapnia przy właściwej podaży witaminy D stanowi podstawę profilaktyki i niezbędny element leczenia osteoporozy, jeśli już występuje. Warto także wzmacniać organizm poprzez dopasowaną do możliwości i wieku aktywność ruchową.

Warto także ocenić czy w danym przypadku występują czynniki ryzyka wystąpienia choroby i wykonać profilaktyczne badanie gęstości kości czyli densytometrię, szczególnie wśród kobiet po menopauzie.

Rozpoznaną osteoporozę trzeba długotrwale leczyć. Decyzja o wyborze leku powinna być zawsze wspólna – lekarza i pacjenta.

PO/CAL/16/0040

1  Marcinowska-Suchowierska E., Aktualny stan wiedzy o diagnostyce osteoporozy i czynnikach ryzyka złamań w przebiegu osteoporozy,
© Borgis – Postępy Nauk Medycznych 4/2002, s. 159-164

2 Hernlund E, Svedbom A, Ivergård M, et al. Osteoporosis in  the European Union: medical management, epidemiology  and economic burden. A report prepared in collaboration  with the International Osteoporosis Foundation (IOF)  and the European Federation of Pharmaceutical Industry  Associations (EFPIA). Arch Osteoporos 2013, 8(1-2): 137(1-218) (w:) Dardzińska J.,Chabaj-Kędroń H.,Małgorzewicz S., Osteoporoza jako choroba społeczna i cywilizacyjna – metody profilaktyki, Hygeia Public Health 2016, 51(1): 23-30(

3 Badanie ilościowe Ipsos, Omnibus Study 2015

4 Brown JP, Fortier M, Frame H, et al. Canadian Consensus Conference on Osteoporosis, 2006 Update. J Obstet Gynaecol (w:) Dardzińska J.,Chabaj-Kędroń H.,Małgorzewicz S., Osteoporoza jako choroba społeczna i cywilizacyjna – metody profilaktyki, Hygeia Public Health 2016, 51(1): 23-30

5  Głuszko P., Polskie zalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie – podsumowanie aktualizacji, Medycyna Praktyczna, 6/2013

6 Marcinowska-Suchowierska E., Aktualny stan wiedzy o diagnostyce osteoporozy i czynnikach ryzyka złamań w przebiegu osteoporozy, © Borgis – Postępy Nauk Medycznych 4/2002, s. 159-164

7 j.w.

8 j.w.

9 j.w.

10 Badanie ilościowe Ipsos, Omnibus Study 2015

11 j.w.

12 j.w.

13 Lorenc L., Głuszko P., Karczmarewicz E., Misiorowski W., Księżopolska-Orłowska K., Franek E., Horst-Sikorska W., Jabłoński M., Jaworski M., Katra B., Męczekalski B., Pluskiewicz W., Przedlacki J., Skalska A., Więcek A., Zalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie – aktualizacja 2013, Medycyna Praktyczna, wyd. spec. Reumatologia 1/2013

14 Głuszko P., Lorenc R., Osteoporoza Pierwotna i wtórna.  Wskazówki postępowania dla reumatologów, Reumatologia 2012

15 Kanis J.A. Reginietsre J.Y, Europejskie wskazówki do rozpoznawania i leczenia osteoporozy u kobiet po menopauzie  – jakim jest przesłanie do profilaktyki klinicznej, Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej 2008, 118 (10)

16 International University Familiy Medicine Club, Osteoporoza. Postępowanie profilaktyczne, diagnostyczne i lecznicze. Wytyczne dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, Forum Medycyny Rodzinnej 2012, tom 6, nr 4                                                           PO/CAL/16/0040