Niezbędnik podróżnika – szczepienia

Zimą tęsknimy za ciepłem i słońcem, dlatego coraz częściej planując zimowy urlop wybieramy egzotyczne kraje jako miejsce naszego wypoczynku. Warto pamiętać, że oprócz pięknych widoków i niezapomnianych przeżyć, egzotyczna wyprawa to także ryzyko zachorowania, dlatego do podróży warto odpowiednio się przygotować. Pierwszym krokiem powinna być konsultacja z lekarzem specjalistą, który doradzi nam przeciwko jakim chorobom należy się zaszczepić oraz jaką profilaktykę zastosować. Najczęściej występujące, a zarazem najgroźniejsze choroby, które mogą nas spotkać w podróży, to tzw. żółtaczka i malaria. Informacje, jak przygotować się do wyjazdu, uzyskamy od specjalisty medycyny podróży. Z konsultacji medycznej dotyczącej szczepień i innych form zapobiegania chorobom najlepiej skorzystać ok. 6-8 tygodni przed wyjazdem, ale nawet w ostatniej chwili przed wycieczką typu ?last-minute? warto skonsultować się z lekarzem

Dobre rady przed wyjazdem (konsultacja: dr n. med. Piotr Kajfasz)

• Zapytaj swojego lekarza o niezbędną profilaktykę przed wyjazdem (badania i szczepienia). Nigdy nie jest za późno na konsultacje z lekarzem i podjęcie niezbędnych środków ostrożności.
• Zawsze podróżuj z podręczną apteczką, która będzie zawierać niezbędne leki i środki opatrunkowe.
• Zadbaj o higienę i dietę. Zanieczyszczone produkty spożywcze i woda są częstym źródłem zakażenia wirusowym zapaleniem wątroby typu A. Zawsze myj i susz ręce przed posiłkiem. Pij wyłącznie butelkowaną lub przegotowaną wodę. Unikaj kostek lodu. Myj w gorącej, bieżącej wodzie i obieraj wszystkie owoce i warzywa. Chroń jedzenie przed owadami. Unikaj niegotowanego mięsa oraz skorupiaków.
• Uważaj na owady, na przykład na komary, które mogą przenosić szereg chorób (np. malarię, żółtą gorączkę). Stosuj preparaty odstraszające owady.
• Korzystaj ze słońca z umiarem. Unikaj przebywania na słońcu, gdy jego oddziaływanie jest najsilniejsze. Stosuj kremy ochronne.
• Unikaj przypadkowych kontaktów seksualnych, które mogą być przyczyną zakażeń wirusem WZW typu B czy HIV.
• Po powrocie skontaktuj się z lekarzem. Jeśli po powrocie twoje samopoczucie nie będzie najlepsze, bezzwłocznie udaj się do lekarza i zasięgnij jego porady.

Potencjalne choroby

Wirusowe zapalenie wątroby typu A

Stanowi prawie 60% wszystkich przypadków wirusowego zapalenia wątroby na świecie. Szacuje się, że nawet do 10 mln osób rocznie ulega zakażeniu, z czego około 20% wymaga leczenia w szpitalu. Chociaż przypadki ciężkiego przebiegu choroby zdarzają się rzadko, to jednak odznaczają się wysoką śmiertelnością.

Przed WZW A można się chronić za pomocą szczepień. Wystarczy przyjąć dwie dawki szczepionki lub trzy dawki szczepionki skojarzonej i wtedy zyskać jednocześnie ochronę przed WZW typu A i WZW typu B.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B

Zakażenie następuje przez krew i płyny ustrojowe, m.in. podczas kontaktów seksualnych lub w wyniku zabiegów medycznych wykonanych nieprawidłowo wysterylizowanym sprzętem. Choroby można uniknąć dzięki szczepieniu. Pełną ochronę dają trzy dawki szczepionki przeciwko WZW typu B lub szczepionki skojarzonej, która chroni zarówno przeciwko WZW typu B oraz WZW typu A.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C

Określane jest często mianem cichej epidemii. Większość osób nie wie, że są zakażone i nie odczuwa poważniejszych dolegliwości. Źródłem zakażeń może być przetaczana krew, wykonywany zastrzyk, czy zabieg stomatologiczny. Możliwe jest też zakażenie u fryzjera i kosmetyczki. Dotychczas nie opracowano szczepionki chroniącej przed tym typem wirusa.

Zakażenie HIV (AIDS)

Wirus niedoboru immunologicznego atakuje układ immunologiczny, który chroni organizm przed różnymi zakażeniami. Najczęściej jest on przenoszony drogą płciową, a także poprzez krew i wydzieliny.

Malaria (zimnica)

Choroba, potencjalnie śmiertelna, przenoszona przez komary. Występuje w ponad 100 krajach, które co roku odwiedza ponad 125 mln. turystów. Rocznie umiera na nią ponad 1 mln osób. Według szacunków WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), każdego dnia malaria powoduje śmierć blisko 3 tys. dzieci, co oznacza, że z powodu malarii co 30 sekund umiera jedno dziecko!. Nie istnieje jeszcze szczepionka chroniąca przed tą chorobą, ale dostępne są leki w tabletkach, które przyjmuje się profilaktycznie przed, w trakcie wyjazdu i przez określony okres po powrocie z krajów o zwiększonym ryzyku zachorowalności (mapka poniżej)^.

Tężec

Choroba występująca na całym świecie. Dawka przypominająca chroni przez blisko 10 lat. Do ewentualnego zakażenia dochodzi w wyniku naruszenia ciągłości skóry. Obecnie są w Polsce dostępne szczepionki skojarzone przeciw: tężcowi i błonicy, tężcowi, błonicy i krztuścowi oraz tężcowi, błonicy, krztuścowi i polio.

Krztusiec

Choroba bakteryjna dróg oddechowych. Występuje na całym świecie, głównie w krajach rozwijających się. Może powodować ciężki i długo trwający (nawet wiele tygodni) kaszel. Choroba jest bardzo niebezpieczna dla nieuodpornionych niemowląt i małych dzieci. Przeciwko krztuścowi można się uodpornić poprzez szczepienie.

Ameboza

Występuje na całym świecie. Zakażenie amebą następuje w wyniku połknięcia cyst pierwotniaka, które przedostają się wraz z pokarmem do żołądka. Niekiedy choroba może umiejscowić się w płucach, wątrobie albo w mózgu w postaci ropni amebowych, lub przebiegać w postaci ciężkiej, często krwawej biegunki.

Cholera

To zakaźna choroba bakteryjna. Zakazić się można drogą pokarmową, np. poprzez skażoną wodę. Choroba ta może być śmiertelna, mimo prowadzonego leczenia. Często występuje w postaci epidemii, zwłaszcza w Ameryce Południowej, Bangladeszu i Indiach. Obecnie epidemia cholery obserwowana jest na terenie Haiti. W Europie cholera występuje rzadko
i z reguły jest przywożona z krajów tropikalnych.

Dur brzuszny

Choroba wywołująca wysoką gorączkę, brak łaknienia, wysypkę. Może prowadzić do perforacji jelita i być śmiertelna. Pojedyncze szczepienie zapewnia odporność na 3-5 lat.

Polio

Wirus wywołuje zapalenie rdzeniowych rogów przednich rdzenia kręgowego. Polio zwane jest także chorobą Heinego ? Medina. Zakażenie przenosi się najczęściej drogą pokarmową. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania poliomyelitis jest szczepienie. Przed podróżą w rejony zagrożone, należy przyjąć dawkę przypominającą. Na rynku jest już dostępna szczepionka, która chroni nie tylko przed polio, ale zabezpiecza jednocześnie przed błonicą, tężcem i krztuścem.

Żółta gorączka (żółta febra)

Przenoszona przez niektóre gatunki komarów w strefie tropikalnej. Szczepionkę, zabezpieczającą przed zachorowaniem, przyjmuje się co 10 lat, pełną ochronę zyskuje się już po 10 dniach od szczepienia.

Denga (gorączka krwotoczna)

Ostra wirusowa choroba przenoszona przez komary, występująca w krajach tropikalnych i subtropikalnych.

Kleszczowe zapalenie opon mózgowych

Ostra wirusowa choroba przenoszona przez kleszcze. Szczepienia przeciwko chorobie zalecane są przez Ministerstwo Zdrowia. Zaszczepić się powinny szczególnie osoby wyjeżdżające w tereny leśne (np. na Mazury).

Źródła zakażenia

Woda i żywność:

• wzw typu A
• dur brzuszny
• polio
• ameba (ameboza)
• cholera

Owady:

• malaria
• żółta gorączka (żółta febra)
• denga (gorączka krwotoczna)
• kleszczowe zapalenie opon mózgowych
• japońskie zapalenie mózgu

Kontakty seksualne, Urazy lub/i kontakty z zakażoną krwią:

• wzw typu B
• wzw typu C
• HIV
• kiła
• tężec

Rodzaje szczepień

Pamiętaj, że szczepienie to optymalny sposób zapobiegania chorobom. W zależności od tego dokąd się wybierasz lekarz może zalecić wykonanie kilku szczepień. Szczepienia te chronią przed niektórymi powszechnie występującymi i potencjalnie bardzo groźnymi chorobami. Niektóre kraje nie zezwalają na wjazd osób, które nie poddały się szczepieniom obowiązkowym.

Szczepienia obowiązkowe

Szczepionki przeciwko żółtej febrze (żółtej gorączce) są obecnie obowiązkowe dla osób przyjeżdżających z kraju występowania choroby przy wjeździe do większości krajów Afryki tropikalnej i Ameryki Południowej. Świadectwo szczepienia jest ważne przez 10 lat. Odporność uzyskuje się po 10 dniach od szczepienia.

Szczepienia zalecane

Wirusowe zapalenie wątroby jest najczęstszą chorobą, notowaną wśród podróżujących, przed którą można się skutecznie zabezpieczyć.

Aby uzyskać pełną ochronę przed WZW typu A oraz WZW typu B, zgodnie ze schematem podstawowym, podaje się trzy dawki szczepionki skojarzonej ? druga przypada po miesiącu od pierwszego podania, a trzecia po 6 miesiącach od pierwszej dawki. Częściową odporność uzyskujemy już po 4 tygodniach od przyjęcia pierwszej dawki. Nigdy zatem nie jest za późno, aby ochronić się na długie lata i cieszyć się bezpiecznym wyjazdem na urlop.

Dla podróżników i osób, które zbyt późno pomyślały o profilaktyce istnieje cykl szczepień według schematu przyspieszonego. Druga dawka szczepionki podawana jest po 7 dniach od przyjęcia pierwszej, a trzecia po 21 dniach. Dawkę uzupełniającą podaje się po 12 miesiącach od pierwszej dawki.

Pamiętajmy także, że wszyscy już zaszczepieni przeciwko żółtaczce wszczepiennej (WZW typu B) powinni zaszczepić się przeciwko żółtaczce pokarmowej (WZW typu A) ? należy przyjąć dwie dawki szczepionki, przy czym drugą przyjmujemy w odstępie 6-12 miesięcy od pierwszej dawki¹.

Również zaszczepieni tylko przeciwko WZW typu A przed wyjazdem powinni zaszczepić się przeciwko WZW typu B ? dwie dawki przyjmujemy w odstępie miesiąca przed wyjazdem, a trzecią po 6 miesiącach od pierwszej dawki już po powrocie z urlopu.

Należy także pamiętać o szczepionce przeciw tężcowi, która uodparnia na 10 lat. Przeciwko tężcowi można zabezpieczyć się stosując różne szczepionki.

Obecnie są w Polsce dostępne szczepionki skojarzone przeciw: tężcowi i błonicy, tężcowi, błonicy i krztuścowi oraz tężcowi, błonicy, krztuścowi i polio.

Uodpornienie na zakażenie pałeczką duru brzusznego jest wskazane dla osób wyjeżdżających na dłużej w wiejskie regiony tropikalne.

Szczepionka przeciwko kleszczowemu zapaleniu opon mózgowych chroni na 3 lata, należy o niej szczególnie pamiętać wyjeżdżając do krajów Europy Środkowej i Wschodniej, Austrii, Czech, Słowacji i południowych Niemiec.

Pamiętajmy, że do przeprowadzenia szczepień konieczne jest kwalifikujące badanie lekarskie.

Przeciwwskazania

Osoby z chorobami infekcyjnymi, przebiegającymi z wysoką gorączką oraz uczulone na jakikolwiek składnik szczepionki, powinny unikać przyjmowania szczepionek. Należy pamiętać, że młodsi turyści, którzy byli szczepieni w dzieciństwie mogą być uodpornieni i nie muszą przyjmować kolejnych dawek szczepionek. Szczególnie dotyczy to tężca, błonicy i polio. Osoby uczulone na kurze białko nie powinny otrzymywać szczepionki przeciwko grypie, żółtej febrze.

Informacje o malarii i jej profilaktyce znaleźć można na stronach www.cimp.pl, www.malaria.com.pl.