Najczęstsze nowotwory złośliwe u kobiet, badania profilatyczne

W Polsce rocznie diagnozuje się ponad 140 tys. nowych przypadków zachorowań na nowotwory złośliwe – choruje 70,5 tys. kobiet i 70 tys. mężczyzn. Do najczęstszych nowotworów złośliwych występujących u Polek zalicza się raka sutka, jelita grubego, płuca, trzonu macicy, jajnika i szyjki macicy.

Najczęściej diagnozowane nowotwory złośliwe u kobiet

Nowotwór jest schorzeniem, w przebiegu którego niektóre komórki organizmu ulegają niekontrolowanym podziałom, a te nowo powstałe nie różnicują się w komórki prawidłowe. Dzieje się tak na skutek mutacji genów odgrywających ważną rolę w cyklu komórkowym. Wśród nowotworów można wyróżnić te niedające przerzutów (nowotwory łagodne), naciekające na inne tkanki i powodujące przerzuty (nowotwory złośliwe) oraz naciekające na otaczające tkanki, ale niedające przerzutów (nowotwory miejscowo złośliwe).

Najczęściej występującym nowotworem złośliwym u Polek jest rak sutka – stanowi on 23% wszystkich zachorowań, co roku stwierdza się ponad 16 tys. nowych przypadków. Na drugim miejscu plasuje się rak jelita jelita grubego (7 tys. nowych zachorowań rocznie), a na trzecim nowotwór złośliwy płuca (6 tys. nowych przypadków rocznie). Kolejnymi pod względem częstości występowania nowotworami są: rak trzonu macicy, jajnika oraz szyjki macicy.

Badania profilaktyczne, które mogą wykryć chorobę na wczesnym etapie

W przypadku nowotworów złośliwych kluczowe jest wczesne wykrycie choroby – im wcześniej schorzenie zostanie zdiagnozowane, tym większa szansa na całkowite wyleczenie. Wczesne wykrycie choroby jest możliwe dzięki wykonywaniu odpowiednich badań profilaktycznych. Wśród nich można wyróżnić np. samobadanie piersi, USG piersi oraz mammografię, co umożliwia wczesną diagnozę nowotworu piersi. Każda kobieta od ok. 20. roku życia powinna systematycznie badać swoje piersi – samobadanie należy wykonywać raz w miesiącu. USG piersi jest najlepszym badaniem profilaktycznym dla młodszych kobiet (przed 40. rokiem życia), w późniejszym wieku zaleca się natomiast przeprowadzanie mammografii. Nie należy zapominać również o regularnych (przynajmniej raz do roku) wizytach u lekarza ginekologa, który dzięki badaniu ginekologicznemu będzie także w stanie ocenić stan jajników oraz macicy pacjentki. W profilaktyce raka szyjki macicy bardzo ważne jest badanie cytologiczne, pozwalające na sprawdzenie, czy komórki nabłonka pokrywającego szyjkę są prawidłowe – wykonywanie cytologii zaleca się wszystkim kobietom od 25. roku życia, co najmniej raz na trzy lata.

W przypadku raka jelita grubego najlepszym badaniem profilaktycznym jest kolonoskopia, która dzięki wprowadzeniu do jelita endoskopu zakończonego kamerą, umożliwia dokładną ocenę ścian jelita – jej wykonywanie zalecane jest już po 35. roku życia. W profilaktyce raka płuc najpopularniejszym badaniem jest zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej – uważa się, że osoby po 40. roku życia powinny je wykonywać raz na dwa lata, a osoby palące bądź narażone na działanie szkodliwych substancji nawet raz na rok.

Ważnym badaniem profilaktycznym jest również badanie genetyczne, które polega na laboratoryjnej analizie DNA pacjenta pod kątem obecności mutacji, które zwiększają ryzyko rozwoju różnych chorób, również tych nowotworowych. Mutacje takie mogą zostać odziedziczone po przodkach lub powstać de novo podczas poczęcia dziecka.

Osoby, u których zostanie potwierdzona obecność takich mutacji, muszą zostać objęte specjalną profilaktyką – tak aby zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania na dany nowotwór lub wykryć proces nowotworowy w jak najwcześniejszym etapie rozwoju – mówi Magdalena Sikora, genetyk portalu zdrowegeny.pl

Wśród najsilniej predysponujących do nowotworów mutacji można wyróżnić zmiany w genach BRCA1 i BRCA2, które znacznie zwiększają ryzyko zachorowania na raka piersi i/lub jajnika – prawdopodobieństwo rozwoju raka piersi w przypadku nosicielstwa mutacji w genie BRCA1 to aż 70%. Innymi niebezpiecznymi mutacjami są zmiany w genach supresorowych CHEK2 i CDKN2A. Mutacje w genie CHEK2 zwiększają ryzyko zachorowania na raka sutka, jelita grubego, tarczycy i nerki, natomiast nieprawidłowości w genie CDKN2A wiążą się z większym prawdopodobieństwem rozwoju raka płuca, trzustki oraz czerniaka.

W przypadku badań genetycznych w kierunku nowotworów (https://zdrowegeny.pl/badania-genetyczne/nowotwory-kobiety) należy wziąć pod uwagę to, że dziedziczona jest tylko predyspozycja do wystąpienia raka, a nie sama choroba. Posiadanie nieprawidłowości w naszych genach nie oznacza więc, że choroba na pewno się pojawi.