Modna dieta bezglutenowa – komu jest rzeczywiście potrzebna?

Modna dieta bezglutenowa robi zawrotną karierę. Dotarła również do Polski. Powstają restauracje podające dania bezglutenowe, albo o jego niskiej zawartości, na półkach w sklepach pojawiają się produkty z podobnymi oznaczeniami. Komu ednak potrzeba jest ta dieta i czy rzeczywiście gluten stał się wrogie numer 1? Wyjaśniamy  prawdy i mity związane z dietą bezglutenową wraz z ekspertem – mgr Małgorzatą Desmond, dietetykiem i specjalistka medycyny żywienia z CM Gamma.

fot. yarunivstudio, freepik

Zobacz też: Jak przeprowadzić detoks na wiosnę

Organizm człowieka może reagować na gluten i pszenicę na 3 sposoby: alergią na pszenicę, celiakią oraz nieceliakalną nadwrażliwością na gluten (NNG).

Uważa się, że alergia na pszenicę występuje bardzo rzadko . Jest to reakcja na białko pszenicy generowana przez p-ciała IgE i wiąże się z objawami podobnymi do innych alergii pokarmowych (pokrzywka, puchnięcie języka, objawy astmatyczne, wymioty, katar, itd).

Celiakia jest formą nadreaktywności na gluten generowaną przez p-ciała IgG, IgA. Jest to choroba autoimmunologiczna, która skutkuje zniszczeniem kosmków jelitowych oraz stanem zapalnym jelita. Jej objawy mogą dotyczyć wszystkich organów człowieka, nie tylko układu pokarmowego. Zwiększa ryzyko osteoporozy, autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, niedoborów pokarmowych, innych chorób autoimmunologicznych, zaburzeń neurologicznych, niepłodności, itd. Z szacunków Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej wynika, że cierpi na nią w Polsce nawet 380 000 osób (1% populacji).

Od wielu lat gastroenterolodzy obserwowali pacjentów, którzy wykazywali podobne objawy do pacjentów z celiakią, włączając w to poprawę stanu zdrowia po wykluczeniu glutenu z diety, jednak klasyczne zniszczenie kosmków jelitowych u tych pacjentów nie występowało. Takich pacjentów było zacznie więcej niż osób chorych na celiakię (szacuje się, że jest to ok. 7 -10% społeczeństwa). Są to osoby u których podejrzewa się  nieceliakalną nadwrażliwości na gluten.

Modna dieta bezglutenowa  – Ważne badania

W 2011 roku grupa naukowców z Monash University w Melbourne opublikowała badanie w którym zarówno uczestnicy, jak i osoby bezpośrednio ich badające nie wiedzieli czy otrzymują oni dietę z glutenem czy bez. Stwierdzono, że gluten powoduje objawy ze strony układu pokarmowego u osób z zespołem jelita drażliwego (ZJD) i wykluczoną celiakią.

Było to ważne badanie z punktu widzenia uznania nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten (NNG) za „prawdziwą” chorobę, co nieoficjalnie miało miejsce w 2013 roku, kiedy światło dzienne ujrzała praca na ten temat autorstwa wielu wiodących gastroenterologów.

Modna dieta bezglutenowa  – Tylko moda?

Moda na dietę bezglutenową sprawiła, że coraz więcej osób zaczęło go unikać, wierząc, że białko zawarte w ziarnach zbóż takich jak pszenica, żyto, orkisz czy jęczmień, jest niekorzystne dla każdego człowieka. Naukowcy z Monash University w 2014 roku opublikowali charakterystykę osób stosujących na własną rękę dietę bezglutenową, i ocenili, że wśród nich jedynie ¼ to chorzy na NNG.

Modna dieta bezglutenowa  – Jak to jest z tym glutenem?

Przekonujących dowodów dostarczają pozostałe badania z podwójnie ślepą próbą, w których gluten lub placebo podawano uczestnikom w postaci kapsułki. W najnowszym tego typu badaniu z udziałem osób z podejrzeniem NNG stwierdzono nasilenie pod wpływem glutenu występowania zróżnicowanych objawów. We wcześniejszym zaobserwowano wzbudzanie odczuć depresyjnych przez gluten u osób z NNG.

Modna dieta bezglutenowa  – Jak objawia się NNG?

W bardzo szeroko zakrojonym badaniu we Włoszech, w którym brało udział 38  centrów medycznych (w tym 27 gastroenterologicznych, 5 medycyny wewnętrznej, 4 pediatrycznych, oraz 2 alergologicznych) z udziałem ok 500 pacjentów wykazano występowanie następujących objawów:

– ogólne złe samopoczucie,

– przewlekłe zmęczenie,

– bóle głowy,

– podenerwowanie i napady lękowe,

– uczucie mętności umysłu,

– drętwienie kończyn,

– bóle mięśni i stawów,

– zmiany skórne,

– spadek masy ciała,

– niedokrwistość z niedoboru żelaza,

– zapalenie skóry,

– astma,

– depresja,

– nieżyt nosa.

Wśród innych objawów zaobserwowanych przez badaczy znalazły się m.in. osteoporoza czy glutenowa ataksja (zaburzenia równowagi i koordynacji).

Zobacz również: Zdrowa dieta na wiosnę – przyprawy, zioła i nasiona

Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten istnieje! Może dotyczyć nawet 7 do 10 razy więcej ludzi niż celiakia. Szum medialny dowodzący, że jest inaczej, jest niesprawiedliwy względem chorych. Jednak masowe unikanie glutenu jako „trucizny” przez wszystkich ludzi, jest nieuzasadnione. Pamiętajmy również, że wiele z dostępnych na sklepowych półkach bezglutenowych produktów spożywczych to produkty wysokoprzetworzone, które niekoniecznie mają korzystne działanie na nasze zdrowie. A w całym bezglutenowym szaleństwie trzeba pamiętać, że przy jakichkolwiek podejrzeniach o jego szkodliwości dla naszego organizmu, najważniejsze jest wykluczenie celiakii – i to powinien być zawsze pierwszy krok w drodze ku lepszemu zdrowiu.

Małgorzata Desmond –  Specjalista z wieloletnim doświadczeniem, autorka publikacji w zakresie medycyny żywienia, ekspert w programach telewizyjnych oraz radiowych. Współtwórca Centrum Medycyny Żywienia. Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (kierunek Dietetyka), a także University of West London (kierunek Medycyna Żywienia). Jest doktorantką w Departamencie Żywienia, Institute of Child Health, University College London; prowadzi badania kliniczne z zakresu wpływu diety w dzieciństwie na przyszłe ryzyko chorób krążenia. Przeszła też Kurs Epidemiologii Żywienia w Imperial College London oraz Kurs Zdrowia Publicznego w Harvard School of Public Health. Ukończyła również Szkołę Główną Handlową w Warszawie. Wcześniej pracowała m.in. w Carolina Medical Center jako dietetyk i specjalista medycyny żywienia, była też współtwórcą Centrum Medycyny Żywienia; jako dietetyk i badacz w Instytucie „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Klinice Pediatrii, a także za granicą (Anglia, Irlandia) jako Dyrektor Edukacji Żywieniowej i Badań oraz wykładowca. Autorka wielu publikacji m.in. na temat niefarmakologicznych perspektyw leczenia cukrzycy, diet wegetariańskich, także ich wpływu na stan zdrowia i rozwój dzieci.

Źródła:

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21224837

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3820047/

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23648697

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24740495

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25701700

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24689456

http://www.biomedcentral.com/1741-7015/12/85

http://www.biomedcentral.com/1741-7015/12/230

http://jnnp.bmj.com/content/72/5/560.full