Mansplaining: czym jest, jak rozpoznać i jak z nim walczyć – poradnik dla kobiet

fot. Freepik

Czy kiedykolwiek poczułaś się zignorowana podczas spotkania w pracy, gdy mężczyzna przerywał Twoje wypowiedzi, zakładając, że wie lepiej? A może zdarzyło się, że ktoś tłumaczył Ci coś, co sama doskonale rozumiałaś, tylko po to, by podważyć Twoje kompetencje? Jeśli tak, nie jesteś sama. W świecie, gdzie równouprawnienie płci jest coraz bardziej na porządku dziennym, wciąż spotykamy się z zjawiskami, które podważają nasze osiągnięcia i umiejętności. Mansplaining to tylko jeden z wielu przykładów, które ilustrują, jak głęboko zakorzenione są nierówności w komunikacji między kobietami a mężczyznami. Przyjrzyjmy się bliżej temu, jak takie sytuacje wpływają na nasze codzienne życie, pewność siebie i miejsce w społeczeństwie. Czas, abyśmy razem zrozumiały mechanizmy tego zjawiska i znalazły sposoby na jego przeciwdziałanie.

Co to jest mansplaining?

Mansplaining to zjawisko komunikacyjne, w którym mężczyzna tłumaczy kobiecie pewne problemy czy zjawiska w sposób protekcjonalny, często zakładając jej brak wiedzy lub kompetencji, nawet gdy kobieta posiada większe doświadczenie lub specjalistyczną wiedzę w danym temacie. Termin mansplaining łączy słowa „man” (mężczyzna) i „explaining” (tłumaczenie), podkreślając, że takie zachowanie jest specyficzne dla relacji płciowych, w których mężczyzna dominuje rozmowę i narzuca swoją perspektywę.

Charakterystyczną cechą mansplainingu jest brak świadomości mężczyzny co do rzeczywistej wiedzy i umiejętności kobiety, co prowadzi do sytuacji, w której mężczyzna nieproporcjonalnie przejmuje kontrolę nad dyskusją. W miejscu pracy mansplaining objawia się często podczas spotkań biznesowych czy w codziennych interakcjach społecznych. Mężczyźni stosują mansplaining w formie krótkich komentarzy, długich wywodów czy nawet całych monologów, w których nie dają kobiecie przestrzeni do wyrażenia własnych myśli czy doświadczeń.

To zjawisko nie tylko utrwala stereotypy płciowe, ale także wpływa negatywnie na pewność siebie kobiet oraz ich postrzeganie w środowisku zawodowym i społecznym. Mansplaining może prowadzić do frustracji, poczucia niezrozumienia oraz marginalizacji kobiet w różnych sferach życia.

fot. Freepik

Historia terminu: „Men Explain Things to Me” Rebeki Solnit

Słowo mansplaining swoją popularność zawdzięcza esejowi Rebeki Solnit zatytułowanemu „Men Explain Things to Me”. Ta książka została wydana w Polsce pod tytułem: „Mężczyźni objaśniają mi świat„. W swoim tekście Rebecca Solnit opisuje sytuacje, w których mężczyźni, często nieświadomie, wyjaśniają kobiecie kwestie, które sama dobrze rozumie, ignorując jej wiedzę i doświadczenie. Przykładem może być moment, gdy mężczyzna przerywa kobiecie podczas rozmowy, aby wyjaśnić jej temat, na którym ona sama się zna. Esej Solnit stał się kamieniem milowym w dyskusji na temat nierówności płciowych w komunikacji, wprowadzając pojęcie, które szybko przeniknęło do języka potocznego i akademickiego.

Rebecca Solnit podkreśla, że mansplaining jest nie tylko przejawem indywidualnej nieświadomości, ale także głęboko zakorzenionym elementem patriarchalnych struktur społecznych, które często marginalizują głosy kobiet. Esej spotkał się z szerokim uznaniem i przyczynił się do wzrostu świadomości społecznej na temat subtelnych form dyskryminacji, które mogą przejawiać się w codziennych interakcjach.

Body shaming – co to jest i jak z nim walczyć?

Dlaczego mansplaining jest formą dyskryminacji płciowej?

Mansplaining stanowi formę dyskryminacji płciowej, ponieważ jest przejawem utrwalonych nierówności między mężczyznami a kobietami. Zauważyłyście pewnie, że mężczyźni praktykujący mansplaining często zajmują wyższe pozycje w hierarchiach zawodowych czy społecznych. To daje im nieproporcjonalną przewagę w interakcjach komunikacyjnych, co nie tylko umniejsza wartość Waszego wkładu, ale także wzmacnia przekonanie o mniej znaczącej roli kobiet w różnych dziedzinach. Tego typu zachowanie może sprawiać, że Wasze pomysły i osiągnięcia są mniej doceniane, a Wasz głos rzadziej słyszany.

Ponadto, mansplaining jest formą mikroagresji – subtelnych, często niezamierzonych zachowań, które wyrażają negatywne nastawienie wobec kobiet. Mikroagresje tego typu mogą kumulować się, prowadząc do obniżenia poczucia własnej wartości, zwiększenia stresu i frustracji. Ważne jest, abyśmy razem rozumiały te mechanizmy i wspierały się nawzajem w dążeniu do bardziej równościowych relacji w każdym aspekcie życia.

Manterrupting, manologue, manspreading – występują razem z mansplainingiem

fot. Freepik

Mansplaining nie funkcjonuje w izolacji, lecz jest częścią szerszego spektrum zjawisk społecznych, które odzwierciedlają nierówności płciowe. Poniżej przedstawiamy trzy kluczowe zjawiska powiązane z mansplainingiem: manterrupting, manologue oraz manspreading. Są to nazwy z języka angielskiego, obrazowo nazywające dany problem.

Manterrupting: przerywanie kobietom

Manterrupting, czyli przerywanie kobietom, jest jednym z najbardziej widocznych przejawów mansplainingu. Polega ono na celowym lub nieświadomym przerywaniu wypowiedzi kobiety przez mężczyznę, co często skutkuje utratą płynności i spójności komunikacji. 

Manologue: monolog mężczyzny narzucający poglądy

Manologue odnosi się do sytuacji, w której mężczyzna prowadzi długotrwały monolog, narzucając swoje poglądy i ignorując wkład rozmówcy płci żeńskiej. Tego rodzaju zachowanie jest charakterystyczne dla mansplainingu, gdyż zakłada, że mężczyzna posiada lepszą wiedzę lub bardziej wartościowe spostrzeżenia na dany temat.

Manspreading: zajmowanie nadmiernej przestrzeni

Manspreading, czyli zajmowanie nadmiernej przestrzeni, to zjawisko polegające na rozkładaniu nóg szeroko w przestrzeni publicznej, np. w środkach komunikacji miejskiej. Chociaż na pierwszy rzut oka wydaje się to jedynie kwestią niewłaściwego zachowania, manspreading ma również konotacje związane z dominacją i brakiem szacunku dla innych. W kontekście gender, manspreading może być postrzegane jako manifestacja męskiej dominacji nad przestrzenią publiczną, gdzie mężczyźni nieświadomie lub świadomie narzucają swoją obecność kosztem komfortu innych, często kobiet.

Womansplaining: odwrotność mansplainingu

Womansplaining to termin używany do opisania sytuacji, w których kobieta w sposób protekcjonalny wyjaśnia mężczyźnie pewne kwestie, zakładając jego brak wiedzy lub zrozumienia. Chociaż pojęcie to jest mniej powszechne i kontrowersyjne w porównaniu do mansplainingu, odzwierciedla dynamikę władzy i komunikacji między płciami, w której kobiety mogą również przejawiać protekcjonalne zachowania wobec mężczyzn.

Mansplaining w praktyce

fot. Freepik

Jak rozpoznać mansplaining?

Aby zobaczyć, jak osoba stosująca mansplaining zachowuje się w życiu codziennym, potrzebne jest spojrzenie na praktykę. Identyfikacja mansplainingu w różnych sytuacjach może być trudna, ponieważ zachowanie to może być subtelne i nie jest manifestowane celowo przez osobę zachowującą się w ten sposób. Do głównych sygnałów mansplainingu należą:

• Założenie braku wiedzy: przeświadczenie, że kobieta, jest mniej inteligentna i nie będzie w stanie zrozumieć lub przyswoić tematu, niezależnie od jej odpowiednich kwalifikacji.
• Dominujący ton: przejęcie kontroli nad rozmową i nie pozostawianie kobiecie tyle czasu, aby mogła wyrazić własne zdanie.
• Protekcjonalność w tonie rozmowy : przerywanie, mówienie kobiecie, jak bardzo potrzebuje mężczyzny, nawet jeśli nie potrzebuje pomocy.
• Nie uwzględnianie tego, co wnosi do dyskusji kobieta: ignorowanie jej wniosków, skupienie się na swoim punkcie widzenia.

Znając te czynniki będziecie w stanie bardziej świadomie rozpoznawać objawy mansplainingu w życiu codziennym, co jest kluczowym elementem w zwalczaniu takiego zachowania.

Sygnały świadczące o mansplainingu

Jakie są zwiastuny mansplainingu? Istnieje wiele sygnałów, które wskazują na bycie manspleinerem podczas rozmowy. Do najważniejszych należą:

• Przerywanie wypowiedzi kobiecie, aby wprowadzić własne wyjaśnienia.
• Powtarzanie informacji, co sugeruje, że wiedza kobiety jest niewystarczająca i trudno jej zrozumieć dany temat po jednym wysłuchaniu informacji.
• Nadmierne uproszczenia skomplikowanych kwestii do prostych wyjaśnień i porównań.
• Brak pytania o zdanie i nieproponowanie kobiecie możliwości wyrażenia własnej opinii.
• Używanie języka, który implikuje wyższą pozycję mężczyzny w kontekście omawianego tematu.

Obecność tych sygnałów w rozmowie może wskazywać na mansplaining, co z kolei wymaga od nas – kobiet – świadomej interwencji, aby przywrócić równowagę w komunikacji.

Przykłady mansplainingu w życiu codziennym

Mansplaining ma różne formy i występuje w szerokim spektrum przestrzeni: od miejsca pracy do miejsc publicznych. Oto kilka przykładów działania tego zjawiska:

• Spotkania biznesowe: Podczas wykładów związanych z prezentacją, mężczyzna przerywa wykładowczyni, aby wyjaśnić jej podstawy, chociaż jest ona ekspertem od danego tematu.
• Prowadzenie zajęć edukacyjnych: Wykładowca wyjaśnia temat uczennicom, pomimo, że poznały go już wcześniej, zakłada bowiem, że nie zrozumiały go dobrze.
• Codzienna rozmowa: Mężczyzna wyjaśnia kobietom na przykład problem zdrowotny, który jest jej dobrze znany.
• Media społecznościowe: Komentujący mężczyźni mogą prowadzić dłuższą dyskusję po wypowiedziach kobiet.
• Publiczne wypowiedzi: Podczas debat czy paneli dyskusyjnych mężczyzna posiada monopol na rozmowę, ignoruje wkład kobiet i narzuca swoją perspektywę, jako jedyną poprawną.

Znane przypadki mansplainingu

Mansplaining, jako zjawisko  nie ogranicza się jedynie do codziennych interakcji, ale przenika również do sfer publicznych, szczególnie takich jak polityka czy media.  Doskonałym przykładem tego zjawiska było starcie  Donalda Trumpa i Hillary Clinton. Podczas debaty prezydenckiej w 2016 roku Trump wielokrotnie przerywał Clinton, kwestionując jej kompetencje i narzucając swoją narrację, co utrudniało jej swobodne wyrażenie swoich poglądów. W Polsce można było zaobserwować symptomy mansplainingu w relacji Jarosława Kaczyńskiego i Beata Szydło. Ta relacja pokazywała, jak J Kaczyński podejmował decyzje bez konsultacji z Szydło, marginalizując jej wkład.

Jak reagować na mansplaining?

Reagowanie na mansplaining wymaga zarówno świadomości tego zjawiska, jak i umiejętności zastosowania odpowiednich strategii w różnych sytuacjach. Poniżej przedstawiamy kilka kluczowych podejść, które mogą pomóc Wam w skutecznym radzeniu sobie z mansplainingiem.

fot. Freepik

Jak bronić się przed mansplainingiem? 6 metod

Oto kilka sposobów, które mogą pomóc nam w ochronie przed protekcjonalnymi wyjaśnieniami ze strony mężczyzn:

1. Zachowaj spokój: Reagowanie emocjonalne może eskalować sytuację. Staraj się utrzymać spokój i opanowanie.
2. Wyraź swoje zrozumienie: Delikatnie poinformuj rozmówcę, że rozumiesz temat lepiej niż on sądzi. Na przykład: „Doceniam Twoje wyjaśnienia, ale mam już doświadczenie w tym zakresie.”
3. Zadaj pytania: Skierowanie rozmowy na pytania może pomóc przejąć kontrolę nad dyskusją. Na przykład: „Jak myślisz, dlaczego to działa w ten sposób?”
4. Użyj humoru: Czasami lekki żart może złagodzić napięcie i zwrócić uwagę na niewłaściwość zachowania. Na przykład: „Czy to już czas na lekcję z Twojej strony?”
5. Ustal granice: Jasno określ swoje oczekiwania co do komunikacji. Na przykład: „Proszę, daj mi czas na wyrażenie mojej opinii przed Twoimi wyjaśnieniami.”
6. Przypomnij o swoim doświadczeniu: Przypomnienie rozmówcy o własnych kwalifikacjach i doświadczeniu może pomóc w zneutralizowaniu jego protekcjonalnego tonu.

Jak reagować na mansplaining w miejscu pracy? 6 strategii

W miejscu pracy mansplaining może wpływać na profesjonalne relacje i atmosferę w zespole. Oto 6 strategii, które mogą Wam pomóc w radzeniu sobie z tym zjawiskiem w środowisku zawodowym:

1. Bezpośrednia komunikacja: Jeśli nie czujesz się komfortowo, bezpośrednio porozmawiaj z osobą stosującą mansplaining. Wyraź swoje uczucia i wyjaśnij, jak jej zachowanie wpływa na Ciebie.
2. Wsparcie kolegów i koleżanek: Zwróć się o wsparcie do współpracowników, którzy mogą zauważyć i wspierać Cię w tych sytuacjach.
3. Zgłoszenie problemu: Jeśli mansplaining jest uporczywy i wpływa na Twoją pracę, rozważ zgłoszenie tego przełożonemu lub działowi HR.
4. Szkolenia z komunikacji: Inicjowanie lub uczestnictwo w szkoleniach z zakresu komunikacji i równości płci może pomóc w podniesieniu świadomości i zmniejszeniu zachowań mansplainingu w Twoim miejscu pracy. Zaproponuj takie szkolenia
5. Dokumentowanie incydentów: Prowadź zapisy takich sytuacji, w których dochodzi do mansplainingu. Może być to pomocne w przypadku konieczności formalnego zgłoszenia problemu.
6. Promuj kulturę inkluzywności: Angażowanie się w tworzenie bardziej inkluzywnego środowiska pracy, gdzie każdy ma możliwość wyrażenia swoich myśli bez obawy o protekcjonalne traktowanie.

Jak przestać stosować mansplaining?

Zmiana własnych nawyków komunikacyjnych jest kluczowym krokiem w przeciwdziałaniu temu zjawisku. Oto kilka wskazówek, jak unikać tego zjawiska:

• Uświadom sobie własne zachowania: regularnie myśl o własnym stylu komunikacji i na ile jesteś protekcjonalny.
• Słuchaj aktywnie: skup się na słuchaniu o czym mówi druga osoba i poświęcaj temu uwagę. nie rób w tym czasie czegoś innego – na przykład nie przeglądaj swojego telefonu komórkowego.
• Zadawaj pytania zamiast serwować wyjaśnienia.
• Uznaj kompetencje Twoich rozmówców.
• Zbieraj feedback od innych: ponieważ często sami nie jesteśmy w stanie odpowiednio ocenić swojego zachowania, zapytaj kogoś opinię na swój temat.
• Edukuj się na temat równości płci: bardzo pomocne może okazać się zdobycie wiedzy na temat sytuacji kobiet w społeczeństwie czy feminizmu.
• Trenuj empatię: spróbuj postawić się w sytuacji drugiej osoby.

fot.Freepik

Mansplaining a równość płci

Mansplaining często jest postrzegany jako forma agresji werbalnej oraz wyraz braku szacunku wobec kobiet. Kiedy mężczyźni tłumaczą Wam coś w protekcjonalny sposób, zakładając, że nie macie odpowiedniej wiedzy czy kompetencji, może to wydawać się atakiem na Waszą wartość i umiejętności. Takie zachowania nie tylko podkopują Waszą pewność siebie, ale także tworzą środowisko, w którym czujecie się niedoceniane i marginalizowane.

Unikanie mansplainingu przynosi wiele korzyści. Gdy wyeliminujemy protekcjonalne wyjaśnienia, zbudujemy bardziej równościowe relacje, w których każda z nas jest traktowana z szacunkiem i uznaniem swoich kompetencji. W miejscu pracy brak mansplainingu może zwiększyć efektywność zespołu, promując otwartą i konstruktywną komunikację. Dzięki temu wszyscy mogą lepiej współpracować, czuć się wartościowymi członkami zespołu i w pełni wykorzystywać swoje umiejętności.

Słowo Mansplaining zadomowiło się w kulturze i mediach

„Mansplainer” jako słowo roku według New York Times

Czy wiece, że termin „mansplainer” zdobył tytuł słowa roku według New York Times? To świetny przykład na to, jak bardzo to pojęcie wnika w naszą codzienność i zyskuje na znaczeniu w społeczeństwie. New York Times podkreślił, że „mansplainer” stał się popularnym wyrażeniem nie tylko w publicznych dyskusjach i mediach, ale także w naszych własnych rozmowach. To pokazuje, jak ważne jest, abyśmy zwracały uwagę na dynamikę władzy w naszych interakcjach z innymi i krytycznie oceniały, jak wpływa ona na nasze codzienne życie.

American Dialect Society: Mansplaining jako kreatywne nowe słowo

American Dialect Society (ADS) również doceniła kreatywność i trafność terminu mansplaining w swoich corocznych rankingach słów. ADS, organizacja zajmująca się badaniem i dokumentowaniem zmian w języku angielskim, wyróżniła „mansplaining” jako jedno z najbardziej innowacyjnych nowych słów, które odzwierciedlają zmieniające się normy społeczne i kulturowe.