Long Covid, czyli pocovidowe dolegliwości. Jak sobie z nimi radzić?

Autorką  pojęcia Long Covid jest najprawdopodobniej Elisa Perego, pacjentka włoskiego szpitala, która użyła tego określenia opisując na Twitterze swoje dolegliwości, na które cierpiała jeszcze długo po teoretycznym pokonaniu Covid. Objawy utrzymują się przez wiele miesięcy po zakażeniu. Eksperci Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) potwierdzili istnienie Long Covid i opracowali jego definicję. Zastrzegli jednak przy tym, że sytuacja jest na tyle dynamiczna, że definicja wciąż może się zmieniać.

Long Covid – co to jest?

Zgodnie z definicją, którą przygotowało WHO, Long Covid to dolegliwości związane z przebytą infekcją SARS-CoV-2. Najczęściej ujawnia się co najmniej jedna z typowych dolegliwości w okresie trzech miesięcy od zakażenia. Dolegliwość utrzymuje się przez co najmniej 2 miesiące i nie ma podstaw do wyjaśnienia jej występowaniem innej choroby. Objawy mogą utrzymywać się od czasu infekcji lub dać o sobie znać po raz pierwszy już po wyzdrowieniu. Dolegliwości pocovidowe mogą poważne, długotrwałe, a nawet zaskakujące. Co o nich wiemy?

Ciąża w czasie pandemii. Jak COVID-19 wpływa na kobiety w ciąży? – wywiad z doktorem Rafałem Kuźlikiem (Klinika SaskaMed)

Long Covid, czyli długotrwałe powikłania pocovidowe

Według danych, nawet 10-20% osób, które przeszły COVID-19, po wyleczeniu wciąż odczuwa dalsze dolegliwości. Często nie ustępują one nawet do kilku miesięcy od infekcji. Do najczęstszych objawów Long Covid należy zespół przewlekłego zmęczenia i mgła mózgowa. Następne w kolejności są zaburzenia węchu i smaku oraz silne bóle głowy. Niestety, osoby, które przeszły Covid mówią też o występowaniu wielu objawów jednocześnie. Jak widać, powikłania po koronawirusie nie dotyczą wyłącznie układu oddechowego. Do objawów Long Covid zalicza się również dolegliwości związane z psychiką, np. bezsenność i stany lękowe. 

7 najczęstszych objawów Long Covid

Long Covid odnosi się nie tylko do osób, które miały infekcję koronawirusową w ciężkim przebiegu. Może dotyczyć nawet tych z nas, którzy przeszli przez COVID-19 w sposób bezobjawowy. COVID uaktywnia stan zapalny w naszym organizmie. Nasz układ odpornosciowy broni się reagując miejscowo. Czasami możemy nawet nie wiedzieć, że mamy jakiś “słaby punkt”, COVID nam go z pewnością ujawni. Tak jest np. ze zmianami zwyrodnieniowymi w kręgosłupie. Sporo pacjentów podczas i po COVID-19 skarży się na ból właśnie w tym miejscu.

Najczęstsze powikłania po COVID-19, czyli objawy Long Covid:

• Zaburzenia smaku i węchu

To jedne z popularniejszych objawów infekcji COVID-19. Często jednak są odczuwalne jeszcze na długo po przebyciu infekcji. Niektórzy z ozdrowieńców skarżą się nawet rok później na zaburzenia węchu i smaku. Powstają nawet specjalne diety, które stymulują te zmysły do pracy. Pacjenci uczą się na nowo odkrywać zapachy i smak potraw. Innym rodzajem zaburzenia jest nadwrażliwość smakowo-zapachowa. Niektórzy odczuwają nieprzyjemną woń, np. dymu lub spalenizny bez powodu. Nie ma ten moment naukowych dowodów, które mogłyby to wyjaśnić, ale uważa się, że odpowiada za to podrażnienie konkretnych obszarów w mózgu.

• Long Covid – objawy: zmęczenie

Według badań chińskich naukowców, wielu pacjentów na długo po opuszczeniu szpitala odczuwało chroniczne zmęczenie i osłabienie mięśni. Niektórzy z ozdrowieńców zgłaszają też problemy ze snem. W ciągu sześciu miesięcy po infekcji, cierpią na bezsenność. Pozornie niewinna dolegliwość, ale znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. nawet zwykła czynność wydaje się być ponad siły.

• Long Covid – objawy: problemy z płucami i uporczywy kaszel

U osób chorych na COVID-19 dochodzi do zmian w płucach. Poważniejsze problemy z płucami utrzymują się u osób, którzy ciężko przeszli COVID i byli hospitalizowani. Pocovidowe problemy z płucami mogą objawiać się m.in. dusznościami i problemami z oddychaniem. Eksperci zalecają pacjentom, by systematycznie ćwiczyli układ oddechowy. Uporczywy kaszel to jedna z najczęstszych dolegliwości Long Covid. Utrzymuje się nawet do roku po przebyciu infekcji.

• Long Covid – objawy: objawy neurologiczne

To chyba najczęściej pojawiające się w mediach pojęcia w odniesieniu do objawów long covid. Mowa o tzw. mgle covidowej (mózgowej). Są to zaburzenia oreintacji, zaniki pamięci, zaburzenia poznawcze. Pacjenci z objawami neurologicznymi po Covidzie zapominają nazwy przedmiotów codziennego użytku, zdarza się, że zapominają jak wykonać najprostszą czynność. Przyczyną mgły covidowej jest uszkodzenie mikrokrążenia mózgowego. To objaw, który występuje bez względu na to, jak ciężki był przebieg koronawirusa. 

• Long Covid – objawy: stany lękowe, depresja

SARS-CoV-2 nie jest bez związku ze stanem naszej psychiki. Szacuje się, że stany niepokoju i depresji po infekcji koronawirusem częściej dotyczą seniorów oraz kobiet. Pojawia się znużenie, apatia, uporczywe koszmary senne, frustracja spowodowana trudnościami z powrotem do pełnej aktywności oraz izolacją. Lekarze zalecają, by w tym okresie szczególnie zadbać o swoje podstawowe potrzeby, dobrze się wysypiać, zdrowo jeść i utrzymywać kontakt ze swoimi bliskimi. Pomogą też ćwiczenia relaksacyjne.

• Long Covid – objawy: bóle brzucha

Przyczyną nawracającego bólu brzucha może być stres związany z  chorobą. Zapanowanie nad nim pomoże złagodzić ból. Dodatkowo, warto postawić na lekkostrawną, zdrową dietę, unikać alkoholu, żywności wysoko przetworzonej, kawy, papierosów. Regularne spożywanie niedużych posiłków, kontakt ze świeżym powietrzem, naturą, spokój i odpoczynek pomogą złagodzić te objawy.

• Long Covid – objawy: powikłania metaboliczne

U ozdrowieńców obserwuje się również wzrost poziomu cholesterolu i glukozy we krwi oraz wzrost ciśnienia tętniczego. U niektórych osób, które wcześniej leczyły się na nadciśnienie, koronawirus sprawił, że leki stały się mniej skuteczne. Mówi się, że koronawirus atakuje enzym, który odpowiada za regulację ciśnienia, ale nie ma jeszcze badań, które w 100% by to potwierdziły.

Long Covid – leczenie

W zależności od tego, jakie mamy dolegliwości pocovidowe, musimy podjąć odpowiednie kroki, by pomóc sobie w zwalczaniu dolegliwości. Rehabilitacja osób po przejściu infekcji nie jest łatwa. Najważniejsze jest, żeby odpowiednio zakwalifikować chorego, czyli w  odpowiedni sposób ukierunkować jego terapię. Leczenie Long Covid musi dotyczyć odpowiedniego objawu, nie ma terapii, która pomoże na wszystkie dolegliwości (a niestety najczęściej zdarza się, że osoby cierpią na kilka jednocześnie). Leczenie może być wspierane przez nowoczesne terapie. Często ozdrowieńcy mający problem z Long Covid trafiają w ręce fizjoterapeutów, głównie chodzi o metody fizjoterapii oddechowej.

Czy dolegliwości pocovidowe mijają?

Minęło zbyt mało czasu, by można było jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Epidemia wciąż trwa, przed nami IV fala. Doświadczenie, badania naukowców i praca lekarzy koncentrują się na tym, by wysnuć jak najwięcej wniosków popartych szczegółową analizą i naukowymi argumentami. Na dalekosiężne prognozy wciąż jeszcze musimy czekać.

Long Covid u dzieci

U dzieci dolegliwości związane z przebycie COVID-19 nazywane są PIMS. To zespół zapalny spowodowany reakcją organizmy na infkecję. Występuje po ok. 2-4 tygodniach od zakażenia nawet, gdy przebiega ono w sposób bezobjawowy. Choroba objawia się wysoką gorączką i mogą towarzyszyć jej takie objawy:

• ból brzucha,
• biegunka lub wymioty,
• wysypka,
• zapalenie spojówek,
• spierzchnięte usta
• znaczne osłabienie, 
• powiększone węzły chłonne,
• ból głowy i gardła.