Jak uniknąć stalkingu?
W ostatnich latach nasila się zjawisko stalkingu, czyli uporczywego nękania, które wywołuje w ofierze poczucie zagrożenia i niepewności. Czynnikiem, który znacznie ułatwia działanie prześladowcy są nowe technologie – osoba owładnięta obsesją może wysyłać maile, SMS-y, wiadomości przez komunikatory, nagrywać, a nawet… podglądać codzienność wybranego przez siebie nieszczęśnika. 10 stycznia o 21:00 kanał CBS Reality zaprasza wszystkie osoby zainteresowane tym niezwykle aktualnym zjawiskiem na program „Stalker – prześladowca”. Na pytania dotyczące stalkingu odpowiada się dla nas psycholog, Katarzyna Scheibe.
Anthony Tran Unsplash.com
– Jaka jest granica między niezdrowym zainteresowaniem, byciem nachalnym a stalkingiem? W którym momencie możemy mówić, że ktoś się staje ofiarą stalkingu?
Definicja niezgodnego z prawem stalkingu mówi o tym, iż czynności podejmowane przez uporczywego prześladowcę wzbudzają w ofierze nękania uzasadnione poczucie zagrożenia. Zatem tą granicą będzie budzące się w odbiorcy działań stalkera uczucie niepokoju, utraty bezpieczeństwa i wtargnięcia w sferę prywatności. W zaostrzonych formach prześladowania ofiara czuje się, jakby była w potrzasku. Zwykle celem takiego działania jest ukaranie za odrzucenie, zyskanie przewagi nad ofiarą lub upokorzenie jej, paradoksalnie bywa też tak, że celem jest zyskanie troski i uwagi ze strony ofiary.
– Jakie zachowania są typowe dla stalkingu?
Stalking przybiera rozmaite formy począwszy od cichej acz uporczywej obecności w pobliżu osoby prześladowanej (kręcenie się w pobliżu miejsca pracy czy domu, by móc choćby śledzić wzrokiem jej postać), po wyraźne przejawy naruszania granic osobistych osoby, czyli na przykład: przymusowy kontakt poprzez niepożądany dotyk, groźby, szantaż, niechciane przez ofiarę telefony (głuche lub obraźliwe i wulgarne), natarczywe SMS-y o różnych porach dnia i nocy, maile, listy (podpisane lub anonimowe) wyrażające miłość lub nienawiść, o treściach błagalnych lub zagrażających. Do tego dochodzą przejawy naruszeń w postaci obserwowania, naprzykrzania się, nachodzenia ofiary, czy robienia jej zdjęć lub nawet używania jej wizerunku bez zgody, zdarzają się przypadki wyrafinowanego podszywania się pod kogoś w celu wyrządzenia mu krzywdy majątkowej lub osobistej.
– Jakie możemy wyróżnić typy stalkingu?
Wyróżniane są różnorodne typy stalkerów. Według klasyfikacji Paula Mullena rozróżnić możemy: typ niekompetentnego konkurenta, poszukiwacza bliskości, prześladowcę odrzuconego lub urażonego czy drapieżnego. Ich zachowania różnią się od siebie głównym motywem działania, wynikają z nich inne przejawy uporczywego nękania. Wyróżniany jest też tzw. cyberstalking, który dokonywany jest z użyciem nowych technologii. Ważnym typem stalkingu jest jego odmiana zwana „bullying” polegająca na nękaniu wśród młodzieży zwykle słabszych jednostek, by okazać im pogardę, poczuć siłę i zdobyć poklask grupy rówieśniczej, ale dotyczy to też prześladowania wywołanego intensywnymi uczuciami miłości czy zazdrości względem ofiary.
– W jaki sposób stalkerzy dobierają swoje ofiary? Czy robią to świadomie?
Badania mówią, że w blisko 60% przypadków stalker i jego ofiara są w kręgu znających się osób. W stalkingu znaczącą rolę odgrywają emocje prześladowcy – czasami może to mieć związek z nieumiejętnością poradzenia sobie z zawiedzioną miłością, zazdrością o osiągnięcia drugiej osoby. W innych zaś sytuacjach wystarczy (nawet nieświadomie) okazać uprzejmość przyszłemu stalkerowi, który błędnie odczyta to jako zainteresowanie jego osobą i będzie to dla niego tak ważne przeżycie, że zechce być blisko i doświadczać więcej takich przejawów sympatii. Zdarzają się przypadki stalkingu względem osób znanych publicznie: gwiazd muzycznych i filmowych – wtedy wybór ofiary prześladowania związany jest z pewnym rodzajem obsesji na jej punkcie.
– Kto jest bardziej narażony na tego typu ataki, osoby prywatne, czy celebryci?
Początkowo zjawisko to obserwowane było wśród sławnych osobowości, z czasem zauważono, że siła jego rażenia rozpowszechnia się poza tę grupę. Większość ofiar jest stalkerom znanych z najbliższego otoczenia: sąsiedztwa, znajomych czy grona rodziny (odmiana przemocy domowej).
– Czy istnieją pewne określone psychiczne predyspozycje do stania się stalkerem?
Osoby zajmujące się profesjonalnie profilowaniem sprawców przestępstw wskazują, iż w przypadku stalkerów są to głównie osoby samotne, nie mające stałego zajęcia (stalking wymaga wiele czasu), wykazujące skłonność do frustracji życiowymi niepowodzeniami, zdradzające cechy zaburzeń emocjonalnych i osobowościowych. Stalkerzy nawiązują z ofiarą urojoną relację nierzadko o erotycznym zabarwieniu. Z dużym prawdopodobieństwem są to osoby ze skłonnością do paranoi i obsesji, z łatwością przekraczające granice osobiste i próbujące wymuszać kontakt nie uwzględniając odmowy.
– Czy jest sposób, w jaki osoba prześladowana może się bronić przed stalkerem? Czy może przybrać jakąś postawę, zachowywać się w określony sposób, dzięki czemu zniechęci swojego prześladowcę do nękania?
Przede wszystkim bardzo ważne jest wyrażenie jasnego przekazu, że się na to nie zgadzamy i sobie tego nie życzymy. Nie jest korzystne nawiązywanie konwersacji czy korespondencji z prześladowcą. Warto poinformować osoby z najbliższego otoczenia, że takie sytuacje zaczynają mieć miejsce. Gdy tylko poczujemy, że działania stalkera przekraczają nasze osobiste granice prywatności i naruszają potrzebę spokoju, należy sprawę zgłosić na policję lub do prokuratury. Prześladowcę satysfakcjonuje wywoływanie w ofierze lęku, co dodatkowo nasila nękanie. Dlatego nie należy pozostawać z tym problemem samemu, trzeba zgłosić się po adekwatną pomoc. Trzeba pamiętać, że stalking to przestępstwo i nie pozwalać, aby ktoś się tego względem nas dopuszczał.
– Czy istnieją skuteczne sposoby leczenia tego typu prześladowców?
Nie ma pełnych danych na ten temat. Różne badania pokazują, że w grupie notowanych i ukaranych prześladowców naturalnego zaniechania podobnych działań dokonuje znacząca ich część. Kolejna grupa, która dociera na profesjonalną terapię ma szansę gruntownie zmienić swoje funkcjonowanie. Jednak nie każdy trafia na leczenie, niestety najsławniejsi stalkerzy zdradzali rys psychopatyczny i dokonywali drastycznych przestępstw.
– Czy współcześnie zjawisko stalkingu jest bardziej nasilone niż w poprzednich latach? Czy widoczny jest jakiś kierunek zmian?
Z pewnością intensyfikuje się tendencja do stosowania nowych technologii w celu nękania innych. Jest to bardzo proste do zrobienia poprzez SMS-y czy szeroko dostępne komunikatory. Rozpowszechnianie oszczerstw i niszczenie czyjegoś wizerunku w internecie i mediach nigdy dotąd nie było tak proste.
– W naszym programie „Stalker – prześladowca” na CBS Reality przybliżamy historię rozwiedzionej kobiety z trójką dzieci, która była prześladowana przez partnera. Stawał się on coraz bardziej agresywny, zaś nasza bohaterka bała się odejść. Jakie środki, poza prawnymi, powinna wobec niego zastosować żeby się od niego odciąć nie narażając jednocześnie siebie i swoich dzieci?
W przypadku intensyfikującej się agresji oprawcy nierozsądne byłoby próbować samemu uporać się z problemem. Warto w takich sytuacjach zgłaszać te incydenty odpowiednim służbom i korzystać z pomocy profesjonalistów dostępnych w poradniach ds. przeciwdziałania przemocy. Łatwiej przy wsparciu specjalistów zaplanować strategię uwolnienia się z pułapki stalkingu i podjąć niezbędne kroki mające na uwadze bezpieczeństwo własne i bliskich.
Na program „Stalker – prześladowca” kanał CBS Reality zaprasza 10 stycznia o 21:00. Powtórka 11 stycznia o północy.
Oceń ten artykuł:
(163 głosów, średnia: 4,66 z 5)
zapisuję głos...