Jak rozmawiać z dziećmi o śmierci i Wszystkich Świętych?
Rozmowy z dziećmi na temat śmierci oraz obchodów Wszystkich Świętych mogą być trudne, ale stanowią ważny element wychowania, pomagający dzieciom lepiej zrozumieć świat i zaakceptować różne etapy życia. Dzieci, w zależności od wieku, mają różne sposoby rozumienia śmierci i jej konsekwencji, więc warto dostosować język i treść rozmowy do ich poziomu. O tym jak podejść do rozmowy z najmłodszymi na ten temat radzi Aleksandra Kozera (Harvard Graduate School of Education – kierunek Mind, Brain and Education, Cass Business School w Londynie oraz National University of Singapore).
Rozmowa o śmierci z dzieckiem to temat, który wielu rodziców omija, obawiając się trudnych emocji czy niezrozumienia. Jednak według podejścia Reggio Emilia, dziecko to kompetentny konstruktor swojej wiedzy. Jeśli nie rozmawiamy z nim o śmierci, dziecko i tak samo sformułuje sobie opinię na ten temat, co może prowadzić do nieporozumień. Śmierć jest naturalną częścią życia, tak samo jak zmiany, które dziecko widzi na co dzień – od zmieniających się pór roku, przez przemijające rośliny, po przejścia między etapami życia, jak przeprowadzka ze żłobka do przedszkola.
Obchody Wszystkich Świętych to dobra okazja, aby przybliżyć dzieciom tradycje związane z pamięcią o zmarłych. Warto opowiedzieć, dlaczego zapalamy znicze, odwiedzamy groby bliskich i modlimy się za nich. Można również wprowadzić elementy historyczne lub osobiste historie rodzinne, co uczyni te chwile bardziej znaczącymi. Takie wspomnienia pomagają dzieciom zobaczyć, że osoby, które odeszły, nadal mają swoje miejsce w naszych sercach i pamięci.
Ważne jest, aby rozmawiać z dziećmi o cyklu życia i śmierci, nazywając emocje, które temu towarzyszą. Smutek jest w porządku, tęsknota jest w porządku. To naturalne reakcje, które dziecko powinno rozumieć i akceptować. Śmierć to część wszechświata, element zmian, i nie powinniśmy przed nią uciekać w rozmowach z dziećmi. Trzeba zacząć od siebie, zadać sobie pytanie: jakie są moje wartości, co chcę przekazać mojemu dziecku? Niezależnie od tego, czy jesteśmy rodziną wierzącą, czy nie, warto zastanowić się nad tym, jak wytłumaczyć dziecku Dzień Wszystkich Świętych i tradycje związane z cmentarzem.
Pamiętajmy, aby podczas rozmowy odpowiadać na pytania dzieci cierpliwie i z empatią, nie unikając emocji. Możemy przyznać, że sami też czujemy smutek lub tęsknotę – to uczy dzieci, że wszystkie emocje są naturalne i warto je wyrażać. W ten sposób dajemy im bezpieczne narzędzia do radzenia sobie ze stratą oraz rozumienia tradycji Wszystkich Świętych jako momentu refleksji i pamięci, a nie tylko smutku.
W naszej kulturze, która zakorzeniona jest w chrześcijaństwie, odwiedzanie cmentarzy to element kulturowy, nawet jeśli nie jest to aspekt stricte religijny dla niektórych rodzin. Warto dzieciom opowiadać o tradycji, historii i wartości, jaką niesie za sobą ten dzień, nie narzucając im z góry, jak mają się czuć. Dzieci przeżywają te chwile na swój sposób, a naszą rolą jest im towarzyszyć, odpowiadać na pytania i pozwalać na odczuwanie różnych emocji.