Foliany (popularnie zwane kwasem foliowym) – niezbędne dla naszego zdrowia! Co o nich wiemy?

Eksperci nie mają wątpliwości – foliany są niezbędne dla zachowania zdrowia, a ponieważ nasz organizm sam nie potrafi ich wytwarzać, trzeba uwzględniać je w diecie bądź suplementować. Przyjmowanie folianów w postaci tabletek z kwasem foliowym w okresie ciąży od dawna zalecane jest jako kluczowy element pierwotnej profilaktyki wrodzonej wady cewy nerwowej u dzieci. Niestety z badań wynika, że nawet połowa Polek może mieć problem wchłanianiem tego składnika.

Foliany, czyli związki organiczne zaliczane do witamin z grupy B, pełnią niezwykle ważną rolę w rozwoju naszego układu nerwowego i krwiotwórczego. Biorą udział w podziałach komórkowych, ich prawidłowym funkcjonowaniu i w ekspresji genów.

Ponieważ foliany mają szczególne znaczenie dla rozwijającego się organizmu, przyszłe mamy nie powinny dopuszczać do sytuacji ich niedoboru. Jednocześnie, ze względu na większe zapotrzebowanie na składniki odżywcze, kobiety w ciąży są szczególnie narażone na deficyt tego składnika.

FAKT 1. Tylko ponad połowa kobiet suplementuje foliany zgodnie z zaleceniami ekspertów

Foliany mają kluczowe znaczenie dla rozwoju płodu w pierwszym trymestrze ciąży. Niestety kobiety często dowiadują się o poczęciu dziecka w 4. lub 5. tygodniu ciąży, kiedy zauważają brak menstruacji. Z tego względu eksperci wskazują na konieczność prewencyjnej suplementacji folianów przez wszystkie kobiety w wieku rozrodczym. Jak wynika jednak z badania ankietowego przeprowadzonego w 2013 r., jedynie 58% kobiet przyjmuje ten składnik w formie tabletek. W każdym przypadku powodem jest obecna bądź planowana ciąża.

FAKT 2. Zbilansowana dieta nie wystarczy, aby zapobiec niedoborom folianów

Foliany występują naturalnie w pożywieniu. W składnik ten bogate są rośliny strączkowe (np. soja), zielone warzywa (brokuły, brukselka czy szpinak), niektóre owoce (m.in. pomarańcze i banany) oraz produkty zbożowe i mięsne (wątróbka). Badania pokazują jednak, że kobiety w Polsce rzadko uwzględniają je w swojej diecie. Ciemnozielone warzywa liściowe spożywa regularnie jedynie 9% z zapytanych kobiet, a bogate w kwas foliowy rośliny strączkowe tylko 1,5% respondentek*.

Zdaniem ekspertów, w sytuacji niedoborów i w okresach zwiększonego zapotrzebowania na kwas foliowy, nawet dobrze zbilansowana dieta nie wystarczy do pokrycia jego deficytu w organizmie. Jako związek chemiczny rozpuszczalny w wodzie, łatwo ulega rozpadowi, co zmniejsza jego biodostępność w produktach spożywczych. Prawidłowo zbilansowanej diecie powinna zatem towarzyszyć suplementacja kwasu foliowego w postaci tabletek.

• wpływ promieni UV
• obróbka termiczna
• długie przechowywanie
• obróbka technologiczna

FAKT 3. Co druga kobieta w Polsce może mieć problem z przyswajaniem kwasu foliowego

Nie tylko niewłaściwa dieta, ale również uwarunkowania genetyczne mogą mieć wpływ na niedobór składników odżywczych niezbędnych dla zdrowia przyszłej mamy i prawidłowego rozwoju dziecka. Kwas foliowy nie jest gotowy od razu do wykorzystania przez nasz organizm. Musi przejść szereg przemian metabolicznych, by przybrać aktywną postać folianu (5-metylotetrahydrofolianu). Udział w tych przemianach bierze enzym reduktazy MTHF. Forma, w jakiej enzym występuje w naszym organizmie i w konsekwencji jego aktywność uwarunkowana jest genetycznie. Obecność genetycznej mutacji (genotyp 677CT oraz 677TT) może zmniejszyć jego aktywność nawet o 70%**.

FAKT 4. Aktywna forma folianów czwartej generacji jest najlepiej przyswajalna przez organizm

W wyniku genetycznie uwarunkowanego defektu enzymatycznego, w przypadku nawet połowy kobiet przyjmowanie zwykłego kwasu foliowego może nie wystarczyć do zlikwidowania niedoboru tego składnika w organizmie. Na rynku dostępne są jednak obecnie preparaty, które zawierają złożone źródło folianów – połączenie kwasu foliowego oraz aktywnej formy folianu, gotowej do wykorzystania przez organizm.

Aktywna forma folianów wchłaniana jest przez organizm bez udziału enzymu MTHFR. Stopień przyswajalności takiego składnika jest zatem niezależny od uwarunkowań genetycznych.

Przeprowadzone we Włoszech badania wykazały, że najnowsza, czwarta generacja aktywnej formy folianów (Atcifolin®) cechuje się najlepszą jak dotąd biodostępnością dla naszego organizmu i szybsze osiągnięcie we krwi maksymalnego stężenia substancji aktywnej.

Zgodnie z ostatnim stanowiskiem ekspertów, ze względu na aktualny stan wiedzy zasadne jest stosowanie złożonego źródła folianów tj. kwasu foliowego i aktywnych postaci folianów w celu prewencji wad cewy nerwowej oraz innych nieprawidłowości ciążowych wynikających z ich niedoboru.

FAKT 5. Suplementacja folianów zalecana jest wszystkim kobietom w wieku rozrodczym

Polska jest krajem o najwyższym wskaźniku umieralności noworodków w następstwie wrodzonej wady cewy nerwowej wśród państw europejskich. W ramach pierwotnej profilaktyki tego schorzenia, suplementacja folianów rekomendowana jest wszystkim kobietom w wieku rozrodczym, planującym dziecko oraz będącym w ciąży. Standardowo zalecana dawka zwiększa się w przypadku grup szczególnie narażonych na niedobory tego składnika. Dziesięciokrotnie większą ilość folianów powinny przyjmować kobiety, które w przeszłości poroniły bądź urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej, kobiety otyłe oraz przyjmujące leki zaburzające wchłanianie. Dawka folianów indywidualna ustalana jest w przypadku pacjentek z anemią.

Literatura: 

* Cieślik E., Kościej A., Gębusia A., Ocena wiedzy i pobrania kwasu foliowego przez kobiety w wieku rozrodczym

**Seremak-Mrozikiewicz i wsp. The frequency of 677C>T polymorphism of MTHFR gene in Polish population. Arch. Perinat. Med. 19 (1), 12-18, 2013