Badania w ciąży. Wszystko, co trzeba o nich wiedzieć

Każdej ciężarnej w Polsce, niezależnie od tego, czy jest ubezpieczona (czy płaci składki na NFZ), przysługuje bezpłatna opieka medyczna przez cały okres ciąży. W tym czasie pacjentka może odbyć 10 nieodpłatnych wizyt, wykonać 3 badania USG oraz obowiązkowe badania z krwi.

fot. freepik

Podstawowe badania w ciąży – co zleci lekarz w I, II i III trymestrze?

Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG) zaleca, żeby pierwsza wizyta w ciąży odbyła się między 7. a 8 tyg. (nie później niż do 10 t.c.). Po potwierdzeniu ciąży badaniem z krwi (skierowanie na określenie stężenia beta hCG może zlecić internista), ginekolog zaleci obowiązkowe badania, takie jak:

• oznaczenie grupy krwi i Rh,
• morfologię,
• oznaczenie przeciwciał odpornościowych,
• badanie stężenia glukozy we krwi na czczo,
• badanie ogólne moczu,
• badanie w kierunku kiły (VDRL),
• oraz badanie USG.

Lekarz może skierować pacjentkę również na badanie w kierunku HIV, HCV, toksoplazmozy (IgG i IgM) oraz różyczki, a także zalecić konsultację stomatologiczną. W trakcie badania ginekologicznego lekarz pobierze cytologię oraz oceni pH wydzieliny pochwowej.

Do obowiązkowych badań II trymestru należy badanie ogólne moczu, morfologia krwi, przeciwciała anty-Rh oraz badanie USG. Między 11. a 14. t.c. ciężarna może też wykonać badania w kierunku wad uwarunkowanych genetycznie. Do 26.t.c. u kobiet z ujemnym wynikiem toksoplazmozy w I trymestrze należy powtórnie wykonać to badanie.

W III trymestrze lekarz zaleci badanie na stężenie glukozy po doustnym podaniu 75 g glukozy, morfologię krwi, badanie ogólne moczu oraz przeciwciała odpornościowe, a także USG. W ostatnim trymestrze wyklucza się również po raz kolejny wirusa HIV oraz wykonuje badanie serologiczne WR (kiła). Ciężarna powinna mieć ze sobą badanie w trakcie porodu, żeby lekarz wiedział, że nic nie zagraża dziecku.

Badania prenatalne w kierunku wad rozwojowych – jakie badania wykonać?

Każda kobieta oprócz badań obowiązkowych (więcej na temat badań w ciąży można znaleźć na https://www.zdrowystartwprzyszlosc.pl/badania-w-ciazy), może wykonać dodatkowe analizy krwi wykluczające choroby genetyczne u dziecka. Jeśli podczas rutynowego USG lekarz stwierdzi nieprawidłowości w budowie anatomicznej płodu, zaleci nieinwazyjne testy z krwi wykrywające predyspozycje do zespołu Downa, Edwardsa oraz Patau. Do badań prenatalnych o potwierdzonej skuteczności należy test NIFTY, PAPP-A, test potrójny oraz zintegrowany (test PAPP-A połączony z testem potrójnym). Testy wykonuje się, pobierając krew matki i oznaczając odpowiednie parametry.

U ciężarnych powyżej 35. r.ż. oraz u kobiet z nieprawidłowym kariotypem (zestawem chromosomów), a także u tych, które wcześniej urodziły dziecko z wadą genetyczną po wykonaniu nieinwazyjnych testów genetycznych w razie wątpliwości zaleca się diagnostykę inwazyjną. Do inwazyjnych metod stosowanych obecnie w Polsce należy amniopunkcja, biopsja trofoblastu oraz kordocenteza.

Badania dodatkowe – o jakie badania warto poprosić lekarza?

Ciąża to okres wielu zmian hormonalnych zachodzących w organizmie kobiety. Dlatego jeśli wśród członków rodziny (szczególnie u żeńskiej części) występują jakieś choroby przewlekłe, należy poinformować o tym lekarza. U wielu ciężarnych pojawiają się problemy z tarczycą. Jeśli więc matka ciężarnej cierpi na niedoczynność lub nadczynność tarczycy, warto poprosić lekarza prowadzącego o badanie na stężenie TSH oraz stężenie hormonów tarczycy FT3 i FT4. Lekarz powinien wtedy zlecić badanie bezpłatne na NFZ.

Najczęstsze powody trudności z zajściem w ciążę

USG – kalendarz badań

U wszystkich kobiet ciężarnych wykonuje się przesiewowe badania ultrasonograficzne przynajmniej 3 razy w trakcie trwania ciąży. Dzięki badaniu można ocenić wiek dziecka, jego wielkość oraz to, czy rozwija się prawidłowo. USG pozwala zmniejszyć ryzyko powikłań w czasie porodu (np. jeśli jeszcze w ciąży wykryje się u dziecka wady rozwojowe) zarówno dla matki, jak i dziecka. Na każdym etapie ciąży za pomocą badania USG ocenia się inne parametry rozwoju płodu. Dlatego tak ważne jest, żeby badanie wykonywać według zaleceń lekarza ginekologa w odpowiednich tygodniach ciąży.

Pierwsze badanie USG wykonuje się sondą dopochwową przed 10. tygodniem ciąży. Lekarz potwierdza obecność ciąży wewnątrzmacicznej lub ciąży o nieznanej lokalizacji, ocenia obecność pęcherzyka ciążowego, obecność zarodka i czynność serca (w przypadku ciąży mnogiej ocenia liczbę zarodków, kosmówek i owodni), a także określa wiek ciążowy. Sprawdza również narządy płciowe kobiety, obrazując macicę wraz z szyjką.

Drugie badanie ultrasonograficzne powinno odbyć się między 11. a 13. tyg. ciąży. W trakcie tego badania lekarz szczegółowo ocenia strukturę jaja płodowego, wykonując pomiar czynności serca płodu, pomiary biometryczne oraz opisując anatomię płodu (m.in. kształt czaszki, umiejscowienie serca, pęcherza moczowego, kręgosłupa). Badanie w tym czasie pozwala również ocenić ryzyko wystąpienia aberracji chromosomowych (w tym m.in. zespołu Downa). Diagnostykę inwazyjną (amniopunkcję, biopsję kosmówki) lekarz zaleca tylko tym ciężarnym, u których po wykonaniu badania USG, uwzględnieniu wieku ciężarnej oraz innych czynników ryzyko aberracji jest większe lub równe 1:300.

Między 18. a 22. tyg. oraz między 28. a 32. tyg. ciąży wykonuje się USG oceniające rozwój płodu. Badania służą dokładnej ocenie narządów dziecka pod kątem występowania wad wrodzonych. USG odzwierciedla też przybliżoną masę płodu i wiek ciążowy (dokładniejsza ocena wieku ciążowego odbywa się w II trymestrze). W trakcie badania lekarz mierzy obwód główki i brzucha płodu oraz podaje długość kości udowej. Ocenia kształt i ciągłość czaszki, ośrodkowy układ nerwowy, dokładnie ogląda twarz, szyję i klatkę piersiową dziecka, sprawdzając, czy nie występują w nich żadne zmiany patologiczne. USG III trymestru obrazuje również serce, jamę brzuszną płodu, kręgosłup i kończyny. Na badaniu ocenia się też położenie łożyska, ilość płynu owodniowego, a w razie konieczności również długość szyjki macicy.

Liczba badań w ciąży może przerażać, ale dzięki szerokiej diagnostyce, szybko wykrywa się choroby groźne dla życia dziecka i matki. Na podstawie nieinwazyjnych analiz krwi oraz USG lekarz może ocenić, czy ciąża przebiega prawidłowo. A później na podstawie wyników zdecydować o rodzaju porodu.

Źródła:

• Rekomendacje Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym – 2015 r.
• https://ciaza.mp.pl/przebiegciazy/63104,badania-prenatalne
• https://badaniaprenatalne.pl/kalendarz-badan-w-ciazy/