Antyoksydanty, czyli jak zneutralizować wolne rodniki?

Zbawienne dla naszego zdrowia i wyglądu. Obecne w wielu kosmetykach, ale też i żywności.
Przeciwutleniacze, znane też jako antyoksydanty to związki, których świadome przyjmowanie wpłynie nie tylko na spowolnienie efektów starzenia, ale też na ogólną kondycję naszego organizmu.

Artykuł przybliża w sposób naukowy problem wolnych rodników i antyoksydantów, ale też praktyczne porady nt. włączania przeciwutleniaczy do diety.

Ilustracja: Scott Bauer, USDA ARS / Foter.com.

Wolne rodniki

Tlen jest najaktywniejszym pierwiastkiem w naszych organizmach. Jest niezbędny dla zachodzenia podstawowych procesów metabolicznych w komórkach ludzkiego ciała. Wchodzi w skład grupy produktów przemiany materii zwanych rodnikami (popularnie także wolnymi rodnikami). Z punktu widzenia biochemii, są to struktury cząsteczkowe zawierające tlen oraz jeden niesparowany (reaktywny) elektron. Reaktywne formy tlenu występują w tkankach w niewielkich ilościach, regulując mechanizmy śmierci komórek (apoptozy) i zwalczania patogenów. Jeśli jednak równowaga między działaniem rodników a naturalną zdolnością organizmu do detoksykacji zostanie zaburzona, dochodzi wówczas do stresu oksydacyjnego.

Najczęstszymi źródłami stresu oksydacyjnego są:

nadmierny stres i napięcie nerwowe,
palenie tytoniu i picie alkoholu,
zbyt częste przebywanie na słońcu i opalanie się w solarium,
zanieczyszczenia środowiska i jedzenia (metalami ciężkimi i szkodliwymi węglowodorami),
wdychanie spalin,
zażywanie niektórych leków – antykoncepcyjnych, antydepresantów, antykoagulantów, a także sterydów,
zbyt intensywny i częsty wysiłek fizyczny.

W wyniku starzenia się, organizm coraz trudniej radzi sobie z nadmiarem wolnych rodników. Odpowiedni dobór diety może znacznie opóźnić ten proces, zaś zaniedbanie jej ma zupełnie odwrotne skutki.

Aby dłużej zachować biologiczną młodość, powinniśmy wystrzegać się:

napojów alkoholowych,
wysoko przetworzonej żywności (mąki oczyszczona, mięso oddzielane mechanicznie od kości, gotowe jedzenie w folii do podgrzania itd.),
żywności peklowanej, zawierającej konserwanty,
produktów nieświeżych i spleśniałych (nieświeżą żywność należy wyrzucać, nie zaś odkrawać widocznie zmienione fragmenty, gdyż zmiany biochemiczne produktu widoczne są jedynie na najbardziej nieświeżych obszarach),
produktów wędzonych (silnie reaktywne węglowodory aromatyczne powstają w procesie spalania drewna i węgla),
przypalonego jedzenia (węglowodory i szkodliwe związki aminowe powstają w wyniku przetwarzania żywności w zbyt wysokiej temperaturze).

Skutki nadmiaru reaktywnych form tlenu

Stres oksydacyjny wynika z właściwości wolnych rodników, które włączają się w struktury enzymów, białek i łańcuchów DNA, zmieniając ich konformację, a tym samym uniemożliwiając ich funkcjonowanie. Jest on jednym z czynników przyspieszonego starzenia się tkanek, zaś jego skutki widoczne są gołym okiem. Podczas stresu oksydacyjnego, uszkodzeniu ulegają łańcuchy kwasów tłuszczowych (lipidów) błon komórkowych skóry, białka wchodzące w strukturę tkanek, zwłaszcza kolagen. Jest to szczególnie widoczne w postaci zmarszczek, pogorszenia wyglądu i osłabienia skóry. Zmianom ulec może również każda tkanka dowolnego narządu, zależnie od miejscowej odporności na rodniki.

Nadmiar reaktywnych form tlenu uszkadza ściany naczyń krwionośnych, a także stwarza środowisko sprzyjające powstawaniu tzw. „złego cholesterolu“ (LDL) między warstwami nabłonka naczyń krwionośnych. Sprzyja to rozwojowi miażdżycy i innych chorób układu krwionośnego, będących także jej powikłaniami. Zagrożenie stanowi także między innymi zawał serca, choroba wieńcowa i udar krwotoczny mózgu.

Wolne rodniki, uszkadzając materiał genetyczny, mogą doprowadzić do powstawania nowotworów. Stres oksydacyjny jest najważniejszym czynnikiem predysponującym do chorób neurodegradacyjnych (choroby Parkinsona, choroby Alzheimera, stwardnienia rozsianego). Neurony są znacznie wrażliwsze na nadmiar rodników, co jest bezpośrednim powodem tej zależności.

Jak działają antyoksydanty i gdzie je znaleźć?

Przeciwutleniacze łączą się chemicznie z reaktywnymi formami tlenu i są bezpiecznie wydalane z organizmu. Przyłączanie rodników jest nieodwracalne w organizmie, dlatego antyoksydanty powinny być regularnie uzupełniane. Mimo faktu, iż w ludzkim ciele są stale wytwarzane pod postacią enzymów i aminokwasów antyoksydacyjnych, styl życia i odżywiania współczesnego człowieka wymaga starannie dobranej diety.

Wiele znanych nam związków, takich jak witamina C, E oraz beta-karoten (prowitamina A), zalicza się do grupy antyoksydantów. Z tego powodu należy spożywać świeże warzywa i owoce (na szczególną uwagę zasługuje czerwona papryka, pomidor, czarna porzeczka, grejpfrut i marchew), orzechy, nasiona słonecznika, sezamu i pestki dyni oraz oleje roślinne, a także masło i przetwory mleka. Przeciwutleniacze znajdują się też w zielonej herbacie (flawonoidy), a także w przyprawach, czego przykładem jest kurkuma, zawierająca aktywną biologicznie kurkuminę o silnych właściwościach antyoksydacyjnych.

Niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania antyoksydanty możemy wprowadzić do diety w sposób naturalny – wykorzystując produkty bogate w te związki, lub też skorzystać z dedykowanych suplementów diety. Można też zadziałać dwutorowo, zmieniając swoje nawyki żywieniowe wspierając je odpowiednią suplementacją.

Przed kupnem antyoksydantów w postaci suplementu diety, należy zapoznać się ze składem preparatu i zaleceniami dotyczącymi przyjmowania.

Współpraca: materiał powstał we współpracy z apteką Cefarm24.pl