Aktualna wiedza o przyczynach zespołu jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego to jedno z częstszych schorzeń, będących przyczyną zgłaszania się do lekarza rodzinnego lub gastroenterologa. Szacuje się, iż dotyka nawet 20% populacji. Najczęściej występuje u młodych kobiet, jednak nie omija także mężczyzn i osób w starszym wieku. Nie należy go bagatelizować, ponieważ znacznie obniża jakość życia i może maskować symptomy innych poważnych chorób. Objawia się bólem brzucha, dyskomfortem odczuwanym w jamie brzusznej i zmianą rytmu wypróżnień. Zespół jelita drażliwego to powszechny problem, dlatego naukowcy wciąż próbują ustalić jego przyczyny. W tym artykule postaramy się przybliżyć to, co do tej pory udało się ustalić.

Słowo o mechanizmach

Pierwszy mechanizm mający wpływ na występowanie objawów to zmienna perystaltyka przewodu pokarmowego. Zbyt szybka predysponuje do biegunki, zaś zbyt wolna do zaparcia. Istotna jest także nadwrażliwość układu pokarmowego na różne bodźce. Manifestuje się ona np. odczuwaniem pełności przy stosunkowo niewielkiej ilości gazów w jelitach lub uczuciem parcia przy niewielkim wypełnieniu końcowej części jelita. Reaktywność jelit związana z przebytą infekcją również może wyzwalać objawy. Biegunka i ból brzucha mogą pojawić się nawet kilka miesięcy po zatruciu pokarmowym. Kolejny mechanizm to zaburzenia przekaźnictwa nerwowego w osi mózgowo-jelitowej. Wpływ na rozwój ZJD mają również zaburzenia mikroflory przewodu pokarmowego, spowodowane np. złą dietą lub przyjmowaniem niektórych leków, przerost bakteryjny, choroby jelit przebiegające ze stanem zapalnym czy reakcja na niektóre pokarmy. W poszukiwaniu przyczyn przykrych objawów należy zwrócić uwagę na zaburzenia trawienia i wchłaniania węglowodanów (np. laktozy). Wszystkie wymienione mechanizmy mają związek z rozwojem zespołu jelita drażliwego. Niestety nie na wszystkie mamy wpływ.

Czy sfera psychiczna ma związek z ZJD?

Szacuje się, iż u ponad połowy pacjentów z zespołem jelita drażliwego zgłaszających się do specjalisty, występują zaburzenia w sferze psychologicznej. Najczęściej są to lęk i depresja. Co ciekawe, stres psychiczny zaostrza objawy ze strony przewodu pokarmowego. Nasila biegunkę, powoduje dyskomfort w jamie brzusznej, ma wpływ na perystaltykę jelit. Co raz więcej dowodów przemawia za tym, że skuteczną metodą leczenia ZJD może okazać się psychoterapia, szczególnie u osób doświadczających przewlekłego stresu i nie radzących sobie w odpowiedni sposób z jego redukcją. Bardzo skuteczne może być wypracowanie technik redukcji napięcia i zwrócenie uwagi na higienę pracy.

Ból brzucha – co robić, by nie bolał?

Ból jelita – o czym może świadczyć? Możliwe przyczyny i choroby

Wzdęcia – profilaktyka i leczenie

Jak na co dzień radzić sobie z objawami ZJD?

Każdy chory powinien postępować według zaleceń otrzymanych od swojego lekarza, dobranych na podstawie badania i wywiadu. Są jednak pewne uniwersalne strategie, które sprawdzają się u większości chorych. Pierwszą linię postępowania jest opracowanie odpowiedniej diety. Posiłki powinny być spożywane w regularnych odstępach czasu, bez pośpiechu. Osobom zmagającym się z zaparciem zaleca się zwiększenie ilości błonnika w diecie. Warto ograniczyć lub wyeliminować produkty o wysokiej zawartości węglowodanów nie ulegających rozkładowi w jelitach (kapusta, brukselka, kalafior, fasola) oraz takie, które łatwo ulegają fermentacji w przewodzie pokarmowym – mleko (ze względu na zawartość laktozy) oraz owoce i miód (obfite we fruktozę). Należy ograniczyć kawę i alkohol. Problem ze wzdęciami możemy próbować rozwiązać również zażywając lek na wzdęcia z symetykonem np. Espumisan. U osób z nadwrażliwością na gluten dobrze sprawdzi się dieta bezglutenowa. Bardzo ważne jest także dbanie o zdrowie psychiczne. Unikanie stresu, regularny odpoczynek i dobrze dobrane metody relaksacji potrafią zdziałać cuda.